Demiryolu Taşıma Yönetmeliği (DTY)

Demiryolu işletmeciliğinde yeni bir anlayış dönemine geçişi sağlayan Demiryolu Kanunu değişikliği sonrasında, hazırlanması gereken Yönetmeliğin ilk taslağı elimize ulaştı. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü (DDGM) tarafından taslağı hazırlanan Demiryolu Taşıma Yönetmeliği (DTY) doğrultusunda denizyolu (DDGM?- DTY?) ve havayolu (SHGM-HTY?) için de benzerleri hazırlanmalı… Bazıları diyebilir ki “onların ayrı mevzuatı var”. Evet, ama büyük farklılıklar nedeniyle amaçlar gerçekleşmiyor. 

Önemli hususlar

Karayoluyla ilgili olarak Karayolu Taşıma Kanun ve Yönetmeliği dışında Karayolları Trafik Kanun ve Yönetmeliği ile Türk Ticaret Kanunundaki taşıma düzenlemeleri bulunuyor. Denizyolu için de Türk Ticaret Kanununda çok geniş bir bölüm var. Demiryolu Kanun ve Yönetmeliği ise tüm boşlukları doldurmak zorunda. Taşıtların tescil ve kayıtları ile sürücüleri, seyirleri, emniyet tedbirleri ve denetimleri gibi pek çok hususun KTY’de değil, trafik mevzuatında yer aldığı düşünülürse, bunların tamamına yer verilen DTY yerine ek mevzuat da gerekeceği açık. Nitekim elimize bir de Demiryolu Emniyet Yönetmeliği taslağı ulaştı. Bu dahi yetmez… 

Bir düşünce

Demiryolu alanında biri altyapıya, diğeri üstyapıya yani taşımaya yönelik iki farklı faaliyet var. Bunlar için ayrı ayrı mevzuat düşünülebilir, çünkü çok farklı işler… Bunun yanı sıra, yolcu-yük taşımacılığı için ayrı mevzuat istenebilirse de, ben karayolundaki gibi tek mevzuattan yanayım. 

Önce tanımlar doğru olmalı

Karayolu Taşıma Yönetmeliğindeki yanlış tanım anlayışı artarak Demiryolu Taşıma Yönetmeliğine de girmiş. Üzerinde durayım…

Siz, gıda ile ilgili bir mevzuatta bir nedenle sadece iri ve kırmızı elmaların kullanımına, tüketimine izin verebilirsiniz. Bu durum, kırmızı veya iri olmayanların elma olmadığı anlamına gelmez. Eğer siz, buradaki elma tanımında, ‘bu mevzuata uygun derseniz’ kırmızı ve iri dışındaki elmaları dışarıda bırakıyorsunuz… Hâlbuki yanlış. Bu nedenle ‘bu mevzuata uygun’luk gibi ifadeler tanımlarda yer alamaz. Mevzuatın ilgili bölümünde, buna uygunluğu, ayrıca belirtirsiniz… Zaten mevzuat bunun için vardır. Kısacası taşıt, taşımacı, terminal, lojistik merkez, gar, istasyon, sürücü/şoför/makinist gibi unsurlardan Yönetmeliğe uymayanlar da tanım içindedir, ama Yönetmeliğe aykırı olduklarından geçersiz/yasak olup gerektiğinde cezalandırılırlar.

Örneğin, KTY’de otobüsler için belgeye kayıt zorunluluğu var. Peki, belgeye kayıtlı olmayan otobüse ‘otobüs değil’ diyebilir miyiz? Tabii ki hayır. Bu, ancak kullanımı yasak olan ve suç teşkil eden bir otobüstür. 

Kavramların iyileştirilmesi

Genel araç tanımı dışında; çeken ve çekilen araçlar ile bakım araçlarının ayrı ayrı tanımlanması iyi olabilir. Hatta altyapı ve üstyapı (çeken-çekilen) araçları ve bakım araçları dahi ayrılabilir. Yetki belgeleri de ayrı olduğuna göre yük ve yolcu treni işletmecileri de ayrı ayrı tanımlanmalı. Anlamı net olmayan demiryolu işletmecisi kavramı, ancak genel anlamda kullanılabilir. İstasyon tanımında yolcu veya yük indirme bindirmesi ile aktarılması ifade edilmeli. Uluslararası taşıma olduğu gibi yurtiçi taşıma tanımı da gerekir. Keza şehiriçi taşıma, iliçi (büyükşehir içi) taşıma ve bölgesel (banliyö) gibi kavramlar da iyi olur. Bu eksikliklerin giderilmesinin ardından ücret tarifesi, zaman tarifesi, taşıma sözleşmesi, bilet gibi kavramlar da eklenmelidir.

Lojistikçilik

Lojistik ilgi çekiyor, sahipleniliyor. Peki, bu kimin işi? Taşımacılık ve dağıtım dışındaki yükleme, boşaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, sipariş planlaması, teslimat vb. faaliyetler kimin ilgi alanında? UDH Bakanlığı mı, Ticaret Bakanlığı mı? Eğer Ticaret Bakanlığının ise bu faaliyetlere (taşıma ve dağıtım hariç) UDH izin veremez. Zaten izin gerekip gerekmediği de ayrı bir konu. Eğer izin UDH bakanlığına ait ise çok modlu (kara, demir, deniz ve hava) lojistik faaliyetlerinin yapıldığı bir lojistik merkezin iznini hangi Genel Müdürlük verecek? Bu arada, KTY’deki lojistik işletmecisi ile DTY’deki lojistik merkezi işletmecisi çok farklı kavramlar; hangisi gerekli?

Organizatörlük

KTY’deki taşıma işleri organizatörlüğü yerine DTY’de organizatör tanımı var. Her işin organizatörü olabileceğine göre DTY de, hiç olmazsa, taşıma organizatörü demeli… Bu kişiler farklı modlarda iş yapabiliyor. Demiryolu ve karayolunda faaliyet gösterecek bir taşıma organizatörü kimden (KDGM, DDGM) hangi yetki belgesini alacak? 

Kombine taşıma

Birden fazla modda faaliyet gösterilen yer ve işlerde (lojistikçilik, lojistik merkez işletmeciliği, taşıma organizatörlüğü gibi) belirsizliğin giderilmesi için kombine taşıma kavramı hatırlanmalı ve bununla ilgili işler, bununla ilgili Genel Müdürlüğe yönlendirilmelidir.

İstasyon, gar, terminal, otogar kavramları

Bunların yer olarak kendi yeterlilikleri ile işletmecilerinin yeterlilikleri tamamen ayrı konular. Gar ve istasyonun yeterlilikleri belirlenmemiş. Karadaki terminaller için belirlendi de ne oluyor? Keza işletmecisine belge verseniz ne oluyor? Bunlarda hangi yeterliliği niçin arıyorsunuz ve size ne sağlıyor? Buraların sahibi olan belediye/TCDD istediğine versin, nasıl olsa, ihale yapacak. 

Zaten acente, komisyoncu, araç kiralamacısı gibi ayrı ve özel mevzuatı olan faaliyetlerde, bir de siz yetki belgesi verseniz ne olacak? İlave bir şart ve kural koyamıyorsunuz nasıl olsa. 

DTY taslağı önemli, ama üzerinde epey çalışılması gerekir. ■