Şoförlerde 26 yaş zorunlu mu, değil mi?

Hepimizin içini yakan Özgecan olayının yaşandığı günlerde yolcu taşımacılığı ve bu kapsamda öğrenci servis taşımacılığı gündeme geldi. Öğrenci servis taşımalarında iyileştirici bir önlem olarak Milli Eğitim Bakanlığı asgari 30 yaş şartının getirilmesini önerdi. Buna karşılık UDH Bakanlığı 26 yaş zorunluluğunu yeterli gördü ve buna ilişkin Öğrenci Servis Yönetmeliği değişikliği 24 Şubat Salı günü Resmi Gazete’de yayınlandı. Peki, bu gereklimiydi, bunun öncesinde yaş şartı var mıydı? Bu konu üzerinde duralım. Tabi ki, önce Karayolu Taşıma Kanun ve Yönetmeliği’ne bakacağız. 

Karayolu Taşıma Mevzuatı 

Gerek 2003’te yürürlüğe giren Karayolu Taşıma Kanunu (KTK), gerekse buna göre hazırlanıp 2004’te yürürlüğe giren Karayolu Taşıma Yönetmeliği (KTY)  yolcu ve yük taşımacılığıyla ilgili tüm hususları düzenledi. Ancak bu düzenlemelerin ilgili kanunlarla büyükşehir belediyeleri dahil tüm belediyelere verilen yolcu taşıma haklarıyla çeliştiği görüldü. Bunun sonrasında belediyelere verilen haklar saklı kalmak üzere Karayolu Taşıma Mevzuatı’nın uygulanmasına karar verildi. Buna göre karayolu taşıma mevzuatı, belediye alanındaki yolcu taşımalarında pek büyük ölçüde uygulanmıyor. 

Neler olabilir di?

Bilindiği gibi KTY taşıma türlerini ve bunların belgelerini belirtiyor. Eğer şehiriçinde de geçerli olabilseydi, muhtemelen dört yolcu taşıma türü ve bunların belgeleri gündeme gelecekti. 

Tarifeli: Güzergah, ücret ve zaman tarifesine tabi taşımalar. Örneğin otobüs taşımaları

Tarifesiz: Güzergah ve zaman tarifesine tabi olmayan taşımalar. Örneğin taksi taşımaları. (Kentiçinde tarifesiz otobüs taşımacılığı pek düşünülemez. Sadece otobüsle yapılan bazı kentiçi turizm taşımaları olabilir. 

Dolmuş: Güzergah ve ücret tarifesine tabi, zaman tarifesi olmayan (ilk sefer ve son sefer zamanı olabilir) taşımalar. 

Taksi türünden dolmuşlar ile minibüs türü otobüslerle yapılan dolmuşlar bunun örnekleridir. (Kaliteli hizmet arayan insanların ayrı ayrı taksiler tutmak yerine bir taksi dolmuşu paylaşmaları ile kuralsız bir biçimde ayakta tıka basa yolcu taşıyan minibüs dolmuşları aynı kapsamda görmek hayli hatalı bir bakış açısıdır.  

Servis: Güzergah ve zaman kısıtlaması olan (bazen ücret kısıtlaması da olabilir) taşımalar. Bunlarda herkesin faydalanması söz konusu olmayıp belirli bir grubun taşınması söz konusudur. Öğrenci ve personel servisleri gibi. 

Eğer mevzuat sorunu olmasaydı KTK ve KTY; taşıtın otomobil veya otobüs (minibüs dahil) oluşuna göre bu taşıma türleri için yetki belgelerini, bunların şartlarını ve kullanılacak taşıtları belirleyebilirdi. Ancak şimdi bunlar KTY’de yer almıyor. 

KTY kentiçi taşımalarla ilgili yukarıda belirtilen işlemleri yapamadı. Peki, UDH Bakanlığı’nın kentiçi yolcu taşımalarıyla ilgili hiç mi yetkisi yok? Bir başka deyişle, KTK ve KTY’de yer alan hususlardan hiçbiri kentiçi taşımalarda geçerli değil mi? Bu noktada KTY’de yer alan üç hususu tartışmak gerekir. 

- KTY’nin 36’ıncı maddesinde yer alan şoförlerde aranacak nitelik ve şartlar.

- KTY’nin 42 ve 43’üncü maddelerinde yer alan taşımacıların yükümlülük ve sorumlulukları. Örneğin  araçlardaki sesli yayın yasağının, sağlık şartlarının kentiçi taşımalarda geçerli olup olmaması gibi. 

- KTK’nin 17-23 ve KTY’nin 47-50 maddelerinde yer alan sigorta yaptırma zorunlulukları. 

Herkes bu ve benzeri hususlarda kentiçi taşımaların durumunu değerlendirip görüşünü ifade etmelidir. Bunlardan sigorta ve taşımacı yükümlülük/sorumlulukları konularını bir yana bırakıp şoför konusu üzerinde duralım. 

Trafik Kanunu’na göre zaten zorunlu olan sürücü belgesi (ehliyet) dışında  KTY’de şoförlerle ilgili özel zorunluluklar bulunuyor. 

Mesleki Yeterlilik: İlgili türde SRC Belgesi’nin bulunması. 

Mesleki Saygınlık: Uyuşturucu , silah, insan ve gümrük kaçakçılığı ile terör suçlarından dolayı hürriyeti bağlayıcı ceza alınmamış olması.

Sağlık durumu:  Bedeni ve psiko-teknik açıdan sağlıklı olduğunu belgeleyen sağlık raporu bulunması.

Yaş durumu: 26 yaşından gün almış ve 63 yaşından gün almamış yaş aralığında olma. 

Kritik soru

KTY’de belirtilen şoför nitelikleri kentiçi taşımalarda aranacak mı, aranmayacak mı? Öncelikli olarak bu sorunun cevabı gerekir. Eğer aranacaksa öğrenci servis taşımaları dahil tüm servis taşımalarında ve diğer kentiçi yolcu taşımalarında ayrı bir şart konulmaksızın 26-62 yaşlarında olma şartı otomatikman uygulanacaktır. Eğer aranmayacaksa o zaman halen kentiçi taşımalarda aranan SRC zorunluluğunun da dayanağı kalmaz ve oda aranmamalıdır.  Kanaatimce bu niteliklerin yukarıda belirtilen kentiçi tüm yolcu taşımalarında (tarifeli-tarifesiz-dolmuş-servis) taşımalarında aranması; hem mevzuatın, hem de kamu yararının gereğidir. Böyle düşünüldüğünde “Kandıralı sen de dur” misali servis taşımalarında 26 yaş şartının aranacağının ayrı bir Yönetmelikle belirtilmesine gerek kalmaz. 

Genel mevzuat bakışı 

Şoförlerde aranacak şartlar arasında yer alan bedeni ve psikoteknik sağlamlığı gösteren rapor konusu ayrı bir muamma. Yönetmeliğe yazılalı çok uzun yıllar geçmesine rağmen hiç uygulanamadı. Bazıları para kazanmak için psikoteknik belgesinin ayrıca gerekli ve yeterli olduğu düşüncesini pompalasa da bu gerçek dışı. Bunun uygulanamamasının en önemli nedeni kanaatimce bu konunun KTK veya KTY’nin kapsamında değil Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği kapsamında düşünülmesi gereğidir. Nitekim bu ihtiyaç bu alandaki düzenleme taslaklarında bulunuyor. Bu arada bazı soruları tekrar sormak gerekiyor. Eğer ticari ehliyetler SRC olmadan kullanılamayacaksa bunlar SRC’siz olarak anlam taşımaz, verilmemelidir. Keza, ticari ehliyetler 26 yaşından önce kullanılamayacaksa bunları alabilme yaşı da 18 olmamalı, buna göre belirlenmelidir. Bu arada bir yanlış düşünceyi de belirteyim; bazıları 18 yaşanda alınsın, 26’ya kadar tecrübe kazansın diyebilir. Sormak gerekir ki, bu tecrübe bu ehliyetin yastık altında, dolapta veya cüzdanda bekletilmesi ile mi kazanılacaktır? Yoksa 26 yaştan önce yasak olmasına rağmen bu ehliyetle kaçak çalışılarak mı, deneyim kazanılacaktır?. 

Son cümleler 

KTK ve KTY yayınlanalıdan beri uzunca bir süredir kullanılıyor. Yeni ihtiyaçlara ve kazanılan deneyimlere bağlı olarak küçük değişikliklerin ötesinde önemli bir revizyona tabi tutulmaları gerekiyor. Bunun ötesinde bu mevzuatın Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği ile belediye mevzuatı arasındaki belirsizlikler giderilerek hepsinde birden iyileştirme yapılmasında faydalar olduğu da gözden kaçırılmamalıdır. Çok maddeli böyle kanunların TBMM’de kabulünün zor olacağı ve zaman alacağı akla gelebilir. İyi anlatılan teknik düzenlemelerde böyle sorunlar yaşanmayacaktır. KTK’nin TBMM’de kısa sürede oy birliği ile kabulü bunun güvencesidir. ■