İspanya mı, Türkiye mi?

YAZI: DR. ZEKİ DÖNMEZ

Tecrübeli bir otobüsçü olan Tüm Otobüsçüler Federasyonu Genel Sekreteri Sayın Nusret Ertürk’ün, İspanya seyahatindeki otobüs taşımacılığı izlenimlerini büyük bir ilgiyle takip ettim. Bazıları pehlivan tefrikası gibi bulsa da, bence çok yararlı idi. Şüphesiz ki, bu ilk seyahatinde tüm konuları öğrenmek ve tüm soruların cevaplarını net olarak almak mümkün olamazdı. Bu deneyimle, bundan sonra otobüsçülüğe ilişkin daha da güzel seyahat yazılarını bekliyorum. 

Daha sonra, yazılardaki önemli noktaları özetleyerek, bu uzun yazıları okuma zahmetine girmeyen biraz ilgisi az kişilerin hizmetine sunmayı düşünüyorum. Bu yazıda ise Sayın Ertürk’ün yazıda yer alan kanaatlerini biraz kısaltarak sunmaya çalışacağım…

• Ülkemizde, karayolunda ne kadar yolcu taşındığını biliyor muyuz? Hiçbir veri yok, yayınlanmıyor. Afakî ve hiçbir gerçeğe dayanmayan, yıllık 250 milyon yolcu rakamını gerçekçi bulmuyorum. 

• UDH Bakanlığının ulusal ulaşım portalına girmeye bile direndik ve hala direniyoruz. Ulusal ve uluslararası seyahat portallarının yasaklanmasından medet umar hale gelindi. 

• Kendi uçak biletlerimizi internet ortamında almamıza rağmen bu kolaylığın sektörümüzde uygulanmasına neden direniyoruz? 

• Bilet satış acenteliği sistemini bir an önce sorgulanması ve bunların kısa vadede kaldırılması gerektiğini düşünüyorum. E-bilete geçiş en az net yüzde 20 net tasarruf sağlayacak, bilet satış maliyetlerimiz yüzde 5’in bile altına düşecektir. 

• Şehiriçi ücretsiz servis konularında dünya örneklerine ve uygulamalarına bakarak yeniden yapılanma gerektiğini göremedik. 

• İspanya’da taşıma firması, ne veriyorsa karşılığını alıyor. Premium servislerin verdiği hizmet ve ikramları birçok firmamız ücretsiz olarak veriyor.

• Rekabet açısından yolcuya hizmet vermek mantığı ve taklidiyle standartları sürekli artırıyoruz, bedelini yolcudan almıyoruz. Hizmeti alan bedelini öder. 

• Hizmetin veriliş ve sunuluşu da önemli... İnsan kalitesi ve eğitimi, insana verilen değer ve hizmet sunumu açısından bakıldığında İspanya’nın çok gerisindeyiz.

• AB’de birçok ucuz uçuş işletmesi var. İnanılmaz fiyatlara uçuyorlar. Bazı hatlarda erken rezervasyonla bu fiyatlar daha da düşüyor. Biz otobüsçüler olarak dua etmeliyiz, AB üyesi olsak hepten bitmiştik.

• Taşımanın önünde bize göre, doğru bildiğimiz bazı konularda hiç engel yok. Rekabet serbest ve destekleniyor. 

• Bana göre, İspanya’da otobüsçülük ülkemize göre çok daha iyi yapılıyor. 

• Türkiye’nin AB içinde küresel oyuncularla baş etmesi, oralara gidip işletme kurması, pazardan pay alması mümkün değildir.

• Öncelikle kimse otobüs sistemi ihracından bahsetmesin, gülünç olmayalım, Afrika ve Orta Asya ülkelerine belki bu bozuk düzeni ve sistemi ihraç edebiliriz, tabii o ülkeler kabul ederlerse… Ondan da şüpheliyim. 

• Türkiye’nin AB üyesi olsa bile; sermaye, araç parkı, bilgi birikimi ve teknoloji kullanımı konusunda İspanya ile rekabet edemeyeceği görülüyor. 

• AB ülkelerinin taşımacıları AB içinde doyuma ulaştıklarından yeni pazarlar arayışına girmişlerdir. Göz diktikleri ülkelerin başında Türkiye ve aday ülkeler gelmektedir. 

• INTERBUS anlaşması hükümlerini değiştirerek AB üyesi olmayan veya aday olan ülkelerin AB ülkelerine yönelik yolcu taşımalarına engel olmak, tek taraflı yolcu taşımacılığı yapabilmek talepleriyle karşı karşıyayız. Kimsenin bunlardan haberi yok. 

• Bu bilgiler ışığında kararı siz verin. Otobüsle yolcu taşımacılığı İspanya’da mı, Türkiye’de mi daha iyi? 

Sayın Ertürk’ün uzun yazısı içinde bunları tam algılayamayanlar, benim özetimde bunları yan yana görünce hayli kızmış olabilirler. Bu arada, Sayın Ertürk’ü unutup kızgınlıklarını bana yöneltenlerin olacağından eminim. Öncelikle ‘elçiye zeval olmaz’ deyip basit kurnazlıkla kendimi savunayım. Bunun ötesinde esas olarak kızanların kendisini sorgulaması gerektiğini belirteyim. 

Bu eleştirilere kızanların ilk diyeceklerinden biri, “bizim hiç mi iyi yanımız yok” olacaktır. Burada öyle bir şey denmedi ki! Sadece yazı konusu edilen hususlarda biraz da mukayese yoluyla geride kaldığımız ifade edildi. Şimdi, birazcık sakinleşip bu gözle eleştirileri bir kez daha değerlendirin. 

Bizim otobüsçülerimizde en büyük, en iyi, en doğru, en güzel… işi biz yapıyoruz inancı tartışmaya açık olmayan biçimde yaygındır. 

Bir karar verin

Övünmeye sıra geldiğinde çok yolcu taşıdığımız söylenir, ama çeşitli nedenlerle kaybedilen yolcular sonrasında hatlardaki seferler azaltıldığı halde istenen doluluk sağlanamadığı ve yeterli kazanç elde edilemediği şikayeti yapılır. 

Yolcunuz çok ve yeterli mi, yoksa az ve yetersiz mi? Bir başka konu istihdam: Övünmeye, önemini anlatmaya gelindiğinde istihdama çok büyük katkı yapıyoruz denir, ama bir taraftan da bunun maliyetlerinden şikayet edilir. Şüphesiz ki, istihdama katkı iyi bir şey, ama iyi bir şey yapmış olmaktan da şikayet olmamalı. 

Buradaki tartışmalı konuları genişletmek mümkün. Otobüs kalitesi, yaşı ve konforu, ikram ve servis hizmetleri gibi konularda sıra övünmeye gelince övünülür. Ama maliyete ve kârlılığa gelince şikayet başlar. Keza bu hizmetleri halkın gelir düzeyi düşük, yoksul kesimlerine ucuz olarak sunmakla övünülür, ama kazanç ve kâra gelince şikayet başlar, hatta serbest piyasaya aykırı biçimde bilet ücretlerinin kendilerine ve uçaklara taban fiyat getirilmesi yoluyla yükseltilmesi istenir. 

Birbiriyle çelişenler arasında seçimler yapmak hemen her işte, hatta özel hayatımızda da sıkça karşımıza gelir. Bile bile yaptığımız seçimlerin sorumluluğu bize aittir. Bunu başkasına yıkmaya çalışmak ve bu seçimin sonuçlarının hafifletilmesini, hatta tümüyle kaldırılmasını istemek uygun ve mümkün değildir. Artık bu seçimlerde son kararınızı verin ve sonuçlarına katlanın. Yoksa ben, “bu ne perhiz bu ne lahana turşusu” demeye devam ederim. 

Yeni yılınızı kutlar, başarılı, sağlıklı, kazançlı ve kazasız günler dilerim. ■