Başkan İmamoğlu: Onay bekleyen ulaşım projelerini açıkladı: İETT’nin 300 otobüs alımı 2021’den beri bekliyor

Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) ve İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, kurumun 2025 yılı yatırım ve hizmet bütçesini İBB Meclisi’nde sundu. Sunumuna, “2025-2029 Stratejik Planını, 2025 yılı bütçesini, performans programını, yatırım ve hizmet programını konuşacağımız toplantıdayız” sözleriyle başlayan İmamoğlu, şunları söyledi: “Beş yıl önce yaptığımız 2020 yılı bütçesini hatırlıyorum. O gün İBB, İETT ve İSKİ için toplam 36 milyar liralık bütçeyi, bu Meclis’e getirdiğimiz dün gibi aklımda. Aradan geçen beş yılın sonunda yine buradayız. Ve size bugün 415 milyar liralık İBB bütçesi, İETT ve İSKİ bütçeleri ile birlikte, toplamda 564 milyar liralık bir konsolide bütçe sunuyoruz. 36 milyar liradan 564 milyar liraya... Bu değişimin gerçek bir büyümeyi, bolluğu, bereketi ifade etmesini çok ama çok isterdim. Ama maalesef bu rakamların öyle bir anlamı yok. Sadece bu iki rakam bile, Türkiye’ye son beş yılda yaşatılan ekonomik krizin boyutunu kavramamız açısından ibret verici. O dönemde 5,5 lira olan Amerikan Doları, bugün tüm baskılara rağmen 35 liraya yaklaşmış durumda. Dolar artmasın diye, bütçeden ‘kur korumalı mevduata’ harcanan para, enflasyonu da dikkate aldığımızda, 4 yıllık toplam İBB bütçesi kadar.”

2025 yılı Yatırım ve Hizmet Programımızda 649 ayrı yatırım ve hizmet proje gerçekleştireceğiz

“’Tam Yol İleri’ şiarıyla oluşturduğumuz 2025-29 yılı Stratejik Planımız, afet ve acil durum yönetiminden ulaşım çözümlerine; sürdürülebilir çevre ve enerji yönetiminden kent ekonomisine yeni değerler eklemeye; sosyal yaşam olanaklarının geliştirilmesinden, sosyal ihtiyaçların eşit ve kapsayıcı bir şekilde karşılanmasına; İstanbul’u yaratıcı sınıflar için bir çekim merkezi yapmaktan olimpiyatları düzenleyen bir spor kenti olmaya; demokratik katılımdan kültürel ve doğal şehir mirasını korumaya kadar pek çok ihtiyaca cevap verebilecek adil, katılımcı ve yenilikçi yönetim anlayışı ile finansal sürdürülebilirliği temin eden bir bakış açısıyla hazırlandı. İSKİ ve İETT dahil, 2025 yılı konsolide bütçemiz, 564 milyar lira olacak. Konsolide bütçemizin 280 milyar liralık en büyük bölümünü yatırımlara ayırdık. Son 5 yılda olduğu gibi, 2025 yılında da bütçemizde ana kalemi yatırımlar oluşturuyor. Bizim asli önceliğimiz, bir yandan halkımızın acil beklentilerine cevap vermek, diğer yandan da on yıllarca ihmal edilmekten kangren olmuş alt yapı sorunlarına kalıcı çözümler sunmaktır. Bu anlayışla, 2025 yılı Yatırım ve Hizmet Programımızda 649 ayrı yatırım ve hizmet proje gerçekleştireceğiz.”

İmamoğlu, yaptıkları ve yapacakları yatırımları detaylandırdığı sunumunda, özetle şu çarpıcı rakamları ve bilgileri paylaştı: Bu yıl Çekmeköy–Sancaktepe-Sultanbeyli metro hattının, Çekmeköy-Samandıra Merkez arası 6,5 km’sini tamamlayıp mart ayında hizmete açtık. Aynı zamanda Ataköy-İkitelli metro hattının, Bahariye – Ataköy arası 11,3 km’sini tamamladık ve hizmete açtık. Çok ilginç bir başka hususu da paylaşmak isterim. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın, yapımı tamamlanarak işletilmek üzere belediyemize devrettiği, 22 kilometre uzunluğundaki Tavşantepe-Sabiha Gökçen Havalimanı metro hattının, Başakşehir-Kayaşehir metro hattının ve Bakırköy-Kirazlı metro hatlarına ait, toplam bedeli 11,5 milyar lira olan bu rakamı, 8 ila 10 ay arasında bizden direkt kesilerek, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na ödediğimizi de buradan ilan etmek isteriz. Bu daha önce, bu geri ödeme sistemi 20-25 yıla varan bir yöntemle tahsil edilirken, bizim kasamızdan 8 ila 10 ayda geri almıştır. Yani az önce verdiğim rakamların içinde, böyle bir 10 milyar daha kesilmemiş bütçede bir rakam olması gerekirken, bizden kesildiğini, bu 22 kilometreyi de kime yazmamız gerektiğini, Ulaştırma Bakanlığı’na mı, yoksa İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne mi yazmamız gerektiğini milletimizin vicdanına havale ediyorum. 2029 yılı sonuna kadar 77 km raylı sistem hattı inşa edeceğiz ve İBB olarak, inşa edilen toplam hat uzunluğunu 244,3 km’den 321,3 km’ye çıkaracağız. 2025’te halen devam eden projelerimizden bazılarını tamamlamış olacağız.

Ulaşımın rahatlaması için 3 büyük proje

2014-19 yılları arasında ulaşım projelerinin hayata geçirilmesi için, bizden önceki yönetim, 1,9 milyar dolar finansman sağlamıştı. Biz ise, 2019-24 arası dönemde 3,2 milyar dolarlık finansman sağladık. Bunu yaparken de belediyecilik alanında yeni bir ilke imza attık ve ülkemizde ilk yeşil tahvil ihracıyla 715 milyon doları ülkemize getirdik. Şehrimizde ulaşımın rahatlaması için üç büyük proje yapmak istiyoruz. Bunlardan ilki Sefaköy-Beylikdüzü (TÜYAP) metro hattıdır. Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy ilçelerimizden geçecek hat, yaklaşık 3,5 milyon hemşerimize hizmet edecek. 18,5 km uzunluğundaki bu proje, hiçbir raylı sistem yatırımı olmayan İstanbul’un batısına yapılacak ilk metro hattı olacak. Bu hattın ivedilikle hizmete sunulması için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile Yeşil Şehirler Memorandumu’yla ön protokol imzalayarak, dış finansman çalışmamız devam ediyor. Ciddi bir yol almış durumdayız.

Hattımızın fizibilite ve projelerini, 2022 yılında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca onaylandığını da sizlerle paylaşayım. İBB olarak, İstanbul halkı olarak, az önce saydığım Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy halkımızla birlikte 2022, 2023, 2024 kamu yatırım programlarına alınması için, tam 5 kere başvuruda bulunduk. Ancak olumlu yanıt alamadığımız için, uluslararası yaptığımız o kredi Anlaşması -ki uzun vadeli bir kredi anlaşmasıdır, Çok düşük faizli bir kredi anlaşmasıdır- Olduğu yerde öylece bekliyor. Yani bunun bir yatırım planına alınmamasının açıklanacak, izah edilecek hiçbir tarafı yoktur. Yazıktır, günahtır. Milletimizin çektiği ızdırabın sebebi nedir? 2022’den beri bekletiyorsunuz. Tekrar söyleyeyim, hemşehrilerimiz duysun: Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy… 3,5-4 milyon insanın metro hizmetini almasını, bir imza - -kefalet yok- bir imza. Yatırım programına alınacak. Kredi hazır. Süreci başlayacak. Bir imza! Bu milletten bir imzayı imtina ediyor. Ben, siyasi hırs ve ihtirastan başka hiçbir şey okuyamıyorum bunun altında.

Raylı sistemlerin toplu ulaşım içerisindeki payını, 2029 itibariyle yüzde 39,5’e çıkarmayı hedefliyoruz

İkinci önemli projemiz, Üsküdar-Kadıköy-Maltepe Tramvayıdır. Bu proje, 21 kilometre uzunluğunda ve 33 duraktan oluşuyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve ÇED onayları aldığımız projemizde, 2025’de ihaleye çıkmayı ve 2028 yılı sonunda açmayı planlıyoruz. Tramvay projemizi, tek başına bir raylı sistem projesi olarak görmüyor, cadde bütününde topyekun bir rehabilitasyonu hedefliyoruz. Üçüncü projemiz ise, İstanbul trafiğini bir baştan bir başa rahatlatacak olan ve ‘yeni nesil ekspres metro’ diye tanımladığımız HIZRAY’dır. Projelendirme çalışmalarını tamamladığımız, finansman görüşmelerini sürdürdüğümüz HIZRAY projesi, 74,5 km uzunluğunda oluşacak. Günde 1,5 milyon, yılda 550 milyon yolcu taşıyacak. Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen’e seyahat süresini 55 dakikaya indirecek bu proje İstanbul’un her noktasına kolay ve konforlu şekilde ulaşma imkanı sunacak. Bunlarla birlikte toplamda, 76,4 km uzunluğuna sahip; Ümraniye-Üsküdar-Beykoz, Hacıosman-Çayırbaşı-Sarıyer, İTÜ-Maslak-Kâğıthane, Üsküdar-Kadıköy ve Ayvansaray-Fenertepe metro hattı, Yenidoğan-Söğütlüçeşme metro hattının Emek-Söğütlüçeşme arası, Bostancı-Kayışdağı ve Laleli-Ayvansaray Tramvay Hattı ile Zincirlikuyu-Ortaköy teleferik hattı projelerimizin ön fizibilite ve güzergâh etüt çalışmalarına devam ediyoruz. 2025’te toplam 39 milyar lira ayırdığımız raylı sistemlerin toplu ulaşım içerisindeki payını, 2029 itibariyle yüzde 39,5’e çıkarmayı hedefliyoruz.”

Deniz ulaşımı için toplam 6 milyar liralık bütçe ayırdık

Şehir Hatları bünyesinde, 53 iskelede, günlük ortalama 903 sefer yapıyoruz. Önümüzdeki 5 yıllık stratejik plan döneminde, deniz ulaşımında optimizasyonu sağlayacağız ve daha küçük araçlarla, daha çok hatta, daha hızlı ve daha konforlu deniz ulaşımını sağlayacak ve denizyolunun toplu ulaşım payını yüzde 10’a çıkaracağız. Bu maksatla, 2025’te deniz ulaşımı için, toplam 6 milyar liralık bütçe ayırdık.

Bizim dönemimizde ulaşım sübvansiyonu 3.4 milyar dolara ulaştı

2014-18 yılları arasında, İBB bütçesinin ortalama yüzde 7’si ulaşıma sübvansiyon olarak kullanılıyordu. Biz, ekonomik krizde artan yakıt maliyetlerini halkımıza yansıtmamak adına, 2020-24 yıllarında, bütçemizin yüzde 15’ini ayırmak zorunda kaldık. Böylece 2014-18 yıllarında ulaşıma destek 1.7 milyar dolar seviyesindeyken, bizim dönemimizde ulaşım sübvansiyonu 3.4 milyar dolara ulaştı. Bu kapsamda, özel halk otobüslerine 1.2 milyar dolarlık devasa bir sübvansiyon desteği sağladık. Burada, öz kaynaklarımızla 252 yeni metrobüs alarak, filomuzu yenilediğimizi de kaydetmek isterim. 2024-29 döneminde ise bu kaleme, toplam 526 milyar TL, yani 15,5 milyar dolar ayıracağız.

Biz, ulaşım altyapısına 2019-24 arasında 9,7 milyar dolarlık yatırım yaptık

Bizden önceki yönetim, 2014-18 yılları arasında ulaşıma, toplam 6,3 milyar dolar yatırım bütçesi kullanmışken, biz, ulaşım altyapısına 2019-24 arasında 9,7 milyar dolarlık yatırım yaptık. Şimdi araya bir nefes koyalım Biraz öğrenilmesi gereken hatları önemli. Öğrenmesi gereken arkadaşlarımız eklenmiş olabilir. Duyuralım. Niye dolar, niye Euro diyoruz? Çünkü, ne yazık ki paramızla konuşamıyoruz. Paramızı, 200 lirayı bile bozuk para haline getirdiler. Bunu hepimiz biliyoruz. Dolayısıyla, iki 5 yılı birbiriyle kıyaslarken, yabancı para birimleri üzerinden konuşmak zorunda kalıyoruz, vatandaşımız daha net kıyaslayabilsin diye. Bir diğer ifadeyle; bize karşı çıkarılan onca engelleme çabasına ve daralan ekonomiye rağmen, ulaşım altyapısına, yaklaşık olarak 3,4 milyar dolar daha fazla yatırım yapmış olduk.

Bu bütçede yer alan ve bizim dönemimizde başlayan sosyal yardımlardan bazıları şunlardır. Her birisi birbirinden değerli, her birisi vatandaşımıza direkt dokunan, ihtiyacını çözen, özel çalışılarak, ihtiyacı özel belirleyerek insanımıza aktarılan kaynaklardır. 0-4 yaş arası bebeği olan ailelere Anne Bebek Destek Paketi, 0-4 yaş arası bebeği olan annelere, İstanbul Kart entegrasyonuna dahil olan, toplu ulaşım araçlarında çocuklarıyla birlikte ücretsiz seyahat imkanı tanıyan Anne Kart. Anneler, 732 bin Anne Karta sahip oldu bu dönemde. Helali hoş olsun annelerimize. Yani biliyorsunuz, ‘Kimin parasını kime veriyorsun’ diye meydanlardan tehdit aldığımız bu projeydi bu. Neyse ki son seçimde, ‘Babalara bile vereceğiz’ diye vaatte bulunmak zorunda kaldılar!

11 projemiz bekletiliyor

“Ne yazık ki, an itibariyle 11 projemizle ilgili tam bir muamma söz konusudur. Uzun zamandır talep ettiğimiz; Cumhurbaşkanlığı Yatırım Programı’nda ve Hazine Bakanlığı’nda beklemekte olan bu 11 projemizin neden işleme konmadığı, ne zaman işleme konacağı maalesef belli değildir. İlgili kurumlar, bu projeler yokmuş, biz hiç başvuru yapmamışız gibi davranmakta, 16 milyonu mağdur edecek partizanca bir tavır sergilemektedirler. Bu 11 projeyle ilgili başvurularımızla ilgili olarak, hükümetten herhangi bir garanti ya da para yardımı istiyor da değiliz. Sadece bir imza atılmasını ve finansman bulmamız için izin verilmesini talep ediyoruz.

Tek bir imza bekleyen projelerimizi ve hangi tarihten bu yana bekletildiklerini sizinle paylaşmak ve bu kötü aklı milletimize şikayet etmek istiyorum. İETT 300 adet metrobüs alımı, Temmuz 2021’den bugüne 3,5 yıldır bekliyor. Sefaköy-Beylikdüzü-TÜYAP metrosu, Temmuz 2021’den bugüne bekliyor. Eyüp-Bayrampaşa-Tramvay Hattı, Temmuz 2021’den bugüne bekliyor. Veri Merkezi kurulumu, Ekim 2022’den bugüne bekliyor. Kömürcüoda Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi, Temmuz 2023’ten bugüne bekliyor. SECAP Enerji Verimliliği, Temmuz 2023’ten bugüne bekliyor. Çekmeköy-Sancaktepe-Sultanbeyli Metro Projesi, Aralık 2023’ten bugüne bekliyor. Kaynarca-Pendik-Tuzla metro hattı, Aralık 2023’ten bugüne bekliyor. Tıpkı bu projeler gibi, yıl içinde başvurularını yaptığımız Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metrosu, Kirazlı-Halkalı metrosu ve 136 metro aracı projeleri için de kaç yıl bekleyeceğimizi hiç bilmiyoruz. Bu projeler için de kaç yıl bekleyeceğimizi açıkçası bugün neden bilmiyoruz? Aslında biliyoruz. Bir dahaki seçime kadar.