D4 ve 100 km açmazı

Yeni Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin 41’inci maddesinin 5’inci fıkrası, B1 ve D1 yetki belgelerine “iliçi ve 100 km.ye kadar şehirlerarası mesafelerde bulunan yerler arasında taşıma yapmak üzere 22:01 ile 04:59 saatleri dışında yolcu bindiremez” kuralını getiriyor. Bu düzenleme, belirtilen saatler arasında yeni bir hak mı getiriyor, yoksa bu saatler dışında da var olan yetkiyi mi alıyor? Konuyu geçmişten başlayarak bugüne kadar ele alalım…

1’inci dönem: KTK öncesi Yönetmelik

Bir dayanak belirtilmeksizin Bakanlık Kuruluş Kanununa göre yayınlanmış olan Karayoluyla Şehirlerarası Yolcu Taşımaları Hakkında Yönetmelik’in kapsam başlıklı 2’nci maddesi; 100 km.ye kadar olan şehirlerarası ve il sınırları içindeki yolcu taşımalarının valiliklerce düzenlenmesini öngörüyor.

2’nci dönem: KTK

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununun kapsam başlıklı 2’nci maddesi tüm yolcu ve yük taşımaların kapsandığını ifade etmekle birlikte, il sınırları içi ve 100 km.ye kadar şehirlerarası taşımaların (yolcu/eşya) düzenlenmesinin valiliklere, belediye sınırları içinde de belediyelere bırakılabileceğini belirtiyor. 

3’üncü dönem: İlk KTY

25 Şubat 2014’te 25384 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ilk KTY’nin kapsam başlıklı 2’nci maddesinde, Kanunun verdiği yetki sadece yolcu taşımaları için kullanılarak adı geçen taşımalar valiliklere ve belediyelere bırakılıyor.

4’üncü dönem: İkinci KTY

11 Haziran 2009 tarih ve 27225 sayılı Resim Gazetede yayınlanan yeni Yönetmelikte; Kanunun verdiği devir yetkisi kullanılmayarak, adı geçen taşımalar dahil tüm taşımaların düzenlendiği, diğer bir deyişle iliçi ve 100 km.ye kadar şehirlerarası yolcu taşımalarının da belgeye (D4) bağlandığı görülüyor. Burada, valilik Y belgeleri yerine D4 belgelerinin verileceği 1 Ocak 2011 tarihine kadar eski kuralların geçerli olacağı da ifade ediliyor.

Kritik konu

Hiçbir Yönetmelikte D1 belgelerinin sadece 100 km.den uzak şehirlerarası taşımaları kapsayacağı özel olarak ifade edilmiyor. Ancak 100 km.ye kadar olan taşımaları düzenleme yetkisinin önce valiliklerde olması nedeniyle, bu mesafedeki taşımalar D1’lere yaptırılmıyor. Valiliklerden alınıp D4’e bağlanma sonrasında 100 km.ye kadar olan şehirlerarası taşımaların hem D1 hem de D4 kapsamında olması durumu doğuyor. Bakanlığın 18 Şubat tarihli 2011/KUGM-08/Yolcu sayılı genelgesinde, D1’lerin artık 100 km altı şehirlerarası taşıma hakkının ara duraksız müstakil hatlarda da olsa kullanılabileceği belirtilerek zımnen de olsa bu hakkın varlığı kabul ediliyor. 

Belediye alanı yolcu taşımaları

Kanunun tüm taşımaları kapsadığı, Bakanlığın isterse belediye alanındaki taşımaları (yolcu/eşya) belediyelere bırakabileceği ifade edilmekle birlikte belediyelerce kendi alanlarındaki yolcu taşımalarını düzenleme yetkisinin zaten kendilerinde olduğu ifade edilip, böyle bir yetki devri yapılmamış olsa dahi belediyeler yolcu taşımacılığında bu haklarını kullanıyor. Bakanlık da Belediye Kanunlarındaki hakların saklı olduğundan bahisle, bunu kabulleniyor. Bunun sonucu olarak Y ve D4 belgelerinin belediye alanı içi yolcu taşıması yapamaması durumu doğuyor. Büyükşehir Belediye Kanununa göre ilin tamamının büyükşehir belediyesi alanı sayılması nedeniyle buralarda Bakanlığın D4’lerince yapılabilecek iliçi taşıma da kalmıyor. 

Sorular…

1. Gece 22:01-04:59 saat aralığıyla sınırlı da olsa büyükşehir belediye alanlarında belediyelere ait, diğer illerde D4’lere ait iliçi yolcu taşıma hakkının D1’lere kullandırılmasında bir sorun var mı? 

2. Adı geçen düzenleme 100 km.ye kadar şehirlerarası taşımalarda D1’lerin var olan taşıma haklarını mı kaldırıyor, yoksa olmayan taşıma hakkını adı geçen saatlerle sınırlı da olsa kazandırıyor mu? 

Bir bakış açısı

Yukarıda açıklanan hukuki durumun ötesinde, başka türden taşımacılarca hizmet verilmeyen saatlerde, yukarıda belirtilen haklar kullandırılarak yolcu taşıması yapılmasına imkân verilmesi, önemli bir ihtiyacın karşılanmasını sağlıyor. 

Bu ihtiyaç ve belirtilen sorunlar dikkate alınarak konuya bakılması ve net bir çözüme ilişkin açıklama yapılması önem arz ediyor. ■