Şoför yaşı kaç olmalı?

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde 65 olan şoför çalışma yaş sınırı 69’dan gün almama şeklinde 68’e yükseltildi. Bu konu üzerinde durmak, görüş ve düşüncelerimi yazmak istiyorum. 

Motorsuz taşıtlar 

İnsanların eskiden kullandığı at, eşek gibi hayvanlar üzerindeki kişi, aynı zamanda hayvanı idare eden bir sürücü gibidir. Bu hayvanlarla yük taşınırken yanında yine sürücü mahiyetinde biri bulunmaktaydı. Çocukluğunda büyük deneyim kazanmış biri olarak bunu söylüyorum. 

Develerde olduğu gibi yük taşıyan hayvanları birbirine bağlayıp bir dizi, bir kervan oluşturarak adeta tren katarı gibi sürücüden tasarruf sağlamak ve maliyet düşürmek şeklinde algılanabilirdi. Hayvanların araba, yaylı fayton türünden motorsuz taşıtlarda kullanılmaları halinde hepsinde de kullanılan vasıtayı yönlendiren biri mutlaka bulunmaktadır. 

Motorlu taşıtlar

Zamanla ortaya çıkan ve karayolu, demiryolu, denizyolu modlarında kullanılan her cinsten motorlu taşıtı sevk ve idare eden bir, hatta karayolu dışında çoğu zaman birden fazla kişinin görev yaptığını biliyoruz.

Bunların pilot, şoför gibi özel isimlerinin yanında demiryolu dışındaki modlardan her birinde ayrıca kaptan olarak adlandırılan bir sürücünün bulunması da ilginç olmalı. Demiryolunda ise kaptan kelimesi kullanılmıyor ama kullanılan makinist sözcüğünün de pek aracı sevk ve idare eden bir anlam ifade ettiğini düşünemeyiz. 

Her türden motorlu taşıtı sevk ve idare eden kişilerde bu taşıta uygun özellikler aranacaktır. Bunların en önemlisi ilgili işi yapabilme anlamına gelen lisans, ehliyet, ruhsat gibi belgelerdir. Tabii, bunların yanı sıra sağlık ve eğitim gibi konular da önemlidir. Bir de yaş konusu var: Kişinin işindeki başarısı açısından önemli görülen bir sağlık şartı gibi düşünebiliriz. 

Yaş kaç olmalı

İlk yönetmelikte, otobüslerde ve diğer taşıtlarda şoförlerin yaş sınırının 62 olarak belirlendiğini görüyoruz. Daha sonra bu yaş sınırının istek üzerine 65’e yükseltildiğini de biliyoruz. Şimdi, tekrar yükseltilmesi söz konusu. Peki, her yaşta ya da daha yüksek yaşlarda sürücülük yapmak mümkün mü? Bunu bir başka taşıtla cevaplamak isterim. Çok daha gelişmiş sistemleri olan uçaklarda çoğu zaman özellikle ticari taşımalarda iki pilotun yer aldığını görüyoruz. Bunlarda pilotun fonksiyonlarını büyük ölçüde alabilen otomatik pilot sistemlerinin de olduğunu biliyoruz. Buna rağmen bu taşıtlarda yaş sınırı 63’tür. Bazen iç hatlarda da 65’e kadar izin verildiğini görmekteyiz. Bu örnek iyi anlaşılmalı. Tecrübenin önemi inkar edilemez. Ancak tecrübe sadece karayolunda değil, belki de bundan daha fazla, havayolunda önemlidir. Bu arada karayolu taşıtlarındaki sürücülerde belirli bir fiziksel yeterlilik gerekirken, pilotlarda bunun çok daha azının gerekli olduğunu da hatırlatmak isterim. Bir anlamda bunu ‘sadece oturarak parmakları ile uçak kullanma’ işlemini yapıyorlar diye görebiliriz.

Özel durum

Bir pandemi dönemi yaşadık ve yaşıyoruz. Bu dönemde taşıma ortamında önemli değişiklikler oldu. Kargo taşımacılığı, dağıtım işleri gibi taşımacılık faaliyetleri çok önemli bir biçimde arttı ve bu artışa bağlı olarak da sürücü ihtiyaçları çoğaldı. Bunlar geri dönülmez değişimler olarak görülüyor. Bu durumda artan şoför ihtiyacının karşılanması gerekiyor. Yine pandemi döneminde eğitim vs. gibi konularda pek de iyi işler yapılamamış, iyi sürücü yetişmemiş de olabilir. İş kapasitesi daralan yolcu taşımacılığı, sürücülerin bir kısmını da bu dönemde kaybetti. Bu nedenle şimdi onların şoför kaynağına özellikle ihtiyacı var. Buna da bağlı olarak, ihtiyaçlar nedeniyle çalışma yaşının 68’e yükseltilmesini doğru buluyorum. 

Ancak bunun, geçici bir ihtiyacı karşılama anlamında doğru olduğunu düşünmekteyim. Zaten de yapılan düzenleme kalıcı bir yaş değişikliği değil geçici bir müsaade şeklinde. Yine yönetmelikle yapılması gereken bu değişikliğin başka türden bir mevzuat ile yapılmış olması da dikkat çekidir. Kalıcı olmayan bu değişikliği uygun gördüğümü belirterek, bu hususu noktalamak istiyorum. 

26 yaşın aşağı çekilmesi

Taşımacılar arasında, şoför konusunda çözüm arayanlar başka önerilerini hayata geçiremediklerinde sıra yaşın düşürülmesini istemeye gelir. İstemek serbest, ama bunu bir kez daha düşünmeliler. Bu öneriyi yapanlar acaba kendi otobüslerini önerdikleri yaşlardaki bir sürücüye içleri rahat bir şekilde teslim edebilirler mi? Hatta kendilerinin veya yakınlarının böyle bir sürücüyle seyahatlerini çok güvenli bulurlar mı, özellikle de uzun mesafeli ve/veya trafiğin yoğun olduğu taşımalarda. Bence, bu sürücüler, 26 yaştan önce, imkanları varsa şehiriçi, kısa mesafe, küçük taşıt gibi yerlerde kendilerinin olgunlaşmasını sağlasınlar. ■