Arıkan Turizm YK Başkanı Murat Arıkan: Araç almadan önce personeli bulmak daha önemli hale geldi
“Yeni bir iş bağlantısı yaptığımızda hemen araç almaya yöneliyorduk. Ama artık böyle düşünmüyoruz. Yetişmiş kalifiye şoför bulmak, beyin cerrahı doktor bulmaktan daha zor. Şu anda iş sıkıntımız yok. Aldığınız işi yürütebileceğiniz yeterli personeliniz var mı, bütün mesele bu.”
RÖP: ERKAN YILMAZ
30 yıldır turizm taşımacılığı alanında faaliyet gösteren Arıkan Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Murat Arıkan, 2023 yılını değerlendirerek, 2024 yılına yönelik beklentilerini aktardı.
2023 yılında beklentilerin üzerinde bir iş hacmi elde ettiklerine dikkat çeken Murat Arıkan, “2023 gayet iyi geçti. Operasyonel anlamda çok sorunlu bir yıl olmadı. İç pazarda, incoming ve outgoingde varız. 2023 yılına yönelik Taşıma Dünyası’na görüşlerimi aktarırken ‘Filolar küçülecek, yer değiştirmeler olacak’ demiştim. Önceden ‘Şu firma büyük yatırım yaptı, şu firma taşımacılık alanına girdi’ diye çok fazla duyardık. 2023’te bu olmadı, aynı firmalar devam ediyor. Filolarını yenileyen firmalar da araç sayısını arttırmıyor, alt model aracı satarak yenisini alabiliyor. Bu şartlarda sıfırdan yatırım yapmak çok mümkün değil. İşin çok yoğun olduğu dönemde araç sıkıntısı yaşandı. Bundan dolayı da taşımacı belli bir sürede istediği fiyatı acentesine kabul ettirebildi. Bu hak ettiğini almak anlamında oldu. Zaten artan maliyetlerin birçoğunu fiyatlarımıza yansıtamıyoruz. Şu anda da adaletli bir fiyatlama yok. Hep fedakârlık ile devam eden bir süreç yaşanıyor” dedi.
Filoyu büyütmek yerine...
Araç sayısını arttırmanın değil, daha genç yaş ortalamasına sahip filo ile hizmet vermenin önemini gördüklerini belirten Murat Arıkan, “2020’den itibaren çalışmamızı, filomuzu daha da büyütmek değil de, yaş ortalamasını yukarıya çekmek ve araç sayısını azaltmak yönünde yaptık. 2023’te de bu yönde devam ettik, çünkü hem yatırımların maliyeti arttı hem de personel sıkıntısı büyüdü. Bu sadece Arıkan Turizm’de değil, diğer firmalarda da yaşandı. Biz tünelin çıkışının karanlık olduğunu gördük ve o yüzden ‘otobüste sayıyı azaltmak zorundayız’ dedik. Hem yatırım hem işletme hem de finansman maliyetlerindeki artış bu düşüncemizin haklı olduğunu gösterdi” diye konuştu.
Beyin cerrahı bulmaktan zor
Arıkan Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Murat Arıkan, en önemli sıkıntının şu an iyi yetişmiş, kaliteli personel bulamamak olduğunu vurguladı: “Şu anda yetişmiş kalifiye şoför bulmak, beyin cerrahı doktor bulmaktan daha zor. Kimsenin ihtiyacı olmasın ama acil bir durumda, ameliyat gerektiğinde, doktoru belki 1-2 haftaya bulabilmek mümkünken sizin can taşımaya emanet edebileceğiniz, yolları bilen, güvenebileceğiniz bir şoförü o sürede bulmak çok zor. İnsan kalitesi çok düştü, hatta son zamanlarda sosyal medyada kaptanla yolcuların ve muavinlerin kavgasını görebiliyoruz. Bunu önümüzdeki yıllarda daha çok göreceğiz. Son nokta burası diyerek taşımacılık sektöründe çalışmak isteyen insanların sayısı epey arttı. Şu anda iş sıkıntımız yok. Aldığınız işi yürütebileceğiniz yeterli personeliniz var mı, bütün mesele bu. Büyüklerimizin bir sözü var, ‘çok koyununuz varsa kurdu daha fazla görürsünüz’. Koyunu otobüs olarak nitelendiriyorum. Bizim, bu aşamada, koyunları azaltmamız lazım. Allah bize bu zamana kadar filoları oluşturmayı ve çalıştırmayı nasip etti, ama bizim işimiz sadece araç almakla değil, sahada ekiple oluyor. Maalesef ekip bulmak çok sıkıntılı. Yeni bir iş bağlantısı yaptığımızda hemen araç almaya yöneliyorduk. Ama artık böyle düşünmüyoruz. Filolar küçüldü, bir şekilde araç bulabiliyoruz, ama bulduğunuz işin fizibiletesi, rantabılı ne; bu çok önemli. Aldığınız işle alakalı yeterli personeliniz var mı? Farklı bir noktaya geldik. Artık araç almadan önce işi değil de operasyonu yapabiliyor muyuz, onu düşünüyoruz. Çünkü işi yetiştirecek, sahada operasyonu yapacak ekiplerimiz yok. ■
Balkan turları, yurtiçi tatilden ucuz
2023 yılında Balkan turlarına talep arttı. Yurtdışında tatil pahalı algısı artık yok. Çünkü Türkiye çok pahalı. 2023 Mart ayında, Mayıs’ta gideceği Karadeniz turunu 5 bin TL’ye alırken, Balkan turunu 6 bin TL’ye aldı. İkisinde de sabah kahvaltı ve akşam yemeği dahil. Sadece öğlen yemeği ekstra. Cazip olan yurtdışı turları oldu. Eskiden yurtdışı tatille yurtiçi tatil arasında yüzde 50 fark olurdu. Hatta bazı yerlerde yurtdışı, yurtiçi tatilinden daha ucuz. Bu sene Mart ayında Yunan adalarına kapıda vize uygulaması başlayacak. Bundan dolayı çok fazla hareketlilik olacak. Vize masrafları da olmayacak, pasaportu olanlar gidebilecek. Biz dinamik bir sektörüz; nerede bir talep artışı varsa orada olmak zorundayız. Bu sene yine Balkan turlarına ve Yunan adalarına yoğunlaşacağız. Yurtiçinde Karadeniz turlarına ve Batı Ege turlarına ilgi olacak. GAP turlarına deprem nedeniyle talep azaldı ama Doğu turuna yönelik bir talep var.
Arıkan Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Murat Arıkan, sektörel görüşlerini de dile getirdi:
Karavan turizmine ilgi artıyor
Karavana dönüşüm eski araçlar açısından çok kolay değil, maliyetli bir süreç. Biz mevcut şartlarımızı etkilemeden yumuşak geçiş yapabileceğimiz alanlarda olmak istiyoruz. Karavan turizmi çok farklı bir alan. Yeniden bir ekip kurmak gerekiyor. 2-3 yıl içinde bu sektör yerine oturacak. Sanayilerde herkes karavan yapar hale geldi. Ben ilk yapılan araçların çok sağlıklı olduğunu düşünmüyorum. Şimdi çok daha kaliteli ve konforlu yapılıyor. Bu alanda söz hakkı üstyapıcılarda.
Endişe, 2024’e yönelik
2024 yılında maliyetler artışları açısından çok sıkıntı yaşayacağımızı düşünmüyorum. Artık biz de antrenmanlıyız. Bu açıdan endişem yok, ama asıl endişem etrafımız ateş çemberi. Yemen, İran, Irak, Suriye’de bir olumsuzluk olursa ve daha farklı maliyet artışları bize yansır ve turistlerin ülkemize talebi etkilenirse diye endişeleniyorum.
ATS sistemi doğru bir uygulama
Araç Takip Sisteminin (ATS) olması önemli. Zaten aracı takip etmek açısından da bu bir zorunluluk haline geldi. Veri göndermede sıkıntılar olsa da gerekliliğine inanıyorum.
Tabii, kamera sistemi fabrika çıkışlı olarak araçlarda bulunmalı. Bunun için kamunun bir adım atması, aracın piyasaya sunulurken bunun bir zorunluluk haline getirilmesi ve fabrika çıkışlı olarak araçlarda bulunması gerektiği düşüncesindeyim. 450 bin Euro’ya bir araç alıp sonra içine 5 bin TL’lik bir kablo çekelim mi, çekmeyelim mi diye düşünmek pek doğru değil. Sonra araç yangınları veya farklı arızalar yaşanabiliyor. Avrupa’da bir otobüs alan müşteri sonra sanayiye gidip kamera mı taktırıyor?
Kiralık-özmal kuralı değişmeli
Asgari kapasite şartlarının arttırılması gerektiğine inanıyorum. Bu şekilde kalite düşüyor, kazalar yaşanıyor. Kiralık özmal yapısı da 2 özmala 1, hatta 4 özmala 1 olmalı. Bu mecburen ortaklık kültürünü getirecek. Kiralık araçlar da, kendi nam ve hesabına değil belgesine kayıtlı firma adına fatura kesmek zorunda olmalı.
Meslek liseleri teşvik edilmeli
Önceden Arıkan Turizm olarak iş ilanı yayınladığımızda, araya adam sokup bu firmada yer alayım diyenler varken; şimdi birini bulunca ikna olsun diye biz araya adam sokuyoruz. ‘Ben masa başında çalışırım’ diyen atıl bir personel var. Onların hizmet sektöründe yer alabilecekleri bir becerileri veya özellikleri yok. Bir anda ‘hadi, ben kaptan olayım’ denilemiyor. Bence meslek liselerinde okumak teşvik edilmeli. Bu sadece bizim sektörümüz için değil, bütün sektörler için geçerli. Yoksa hiçbir iş sürdürülebilir olmayacak. İyi personelle yola devam etmemiz için elimizden geleni yapmak ve fedakârlıkta bulunmak durumundayız. Çünkü kaybettiğimizi yerine koyamıyoruz.
90 araçlık filoda ortalama yaş: 2
Arıkan Turizm toplam 90 araçlık filo ile servis taşımacılığı tarafında da var. 2023 yılında, filo kiralama alanına binek araçlarla girdik. Yaklaşık 50 araçla hizmet veriyoruz. Bereketli geçti; 2023 yılında 15 araçlık minibüs ve midibüs yatırımı yaptık. Şu an yaş ortalaması 2. Bu 2 yaş ortalamasından vaz geçmek istemiyoruz. Filoyu büyütmek değil, filonun yaş ortalamasının artmasını önlemek için yeni yatırım planlarımız var. Ön ödemeli şekilde anlaştığımız markalar var ve yeni yatırımlarımız olacak. Aslında 2024, mevcudu koruma yılı olacak. Midibüs, minibüs tarafında turizm taşımacılığında talep artmıştı. 2024 yılında da artacağını düşünüyorum. Hedef kitlenin kendi aralarında plan yaparak daha küçük gruplar halinde tatil planlamaları 2022’den itibaren artışa geçmişti. Bunun devam edeceğini düşünüyorum. 2023 yılında, ‘fiyatlar daha artacak ikinci veya üçüncü tatilimi yapayım’ diyenler oldu. Bu yüzden bereketli geçti.
Dijitalleşme yatırımları karşılığını veriyor
Dijitalleşmeye yönelik yatırımları sürdürdüklerini belirten Murat Arıkan, “Artık süreç bu yönde olacak biliyoruz. Biz 1 adet daha otobüsümüz olsun yerine yazılımımız daha güçlü olsun istiyoruz. Djitalleşmeye ayrılan bütçeler de artık zorunlu yapılan harcamalar arasına girdi. Aracın bakımı neyse, dijitalleşme de o. Dijitalleşmeye bir kere yatırım yatırım yaptığınızda karşılığını da veriyor. Sadece ilk süreç sabır istiyor. Bu sıkıntılı süreci atlattıktan sonra kazanımlarını alıyorsunuz” dedi.
