LKS Grup YK Üyesi Fatih İslam: Şehirlerarası Yolcu Taşımacılığı Sektörü Tıkanıyor!

Şehirlerarası yolcu taşımacılığı artan maliyetler ve düşen yolcu talebi ile zor günler yaşıyor. Bilet fiyatlarının yükselmesi ciroların artışını getirse de maliyetlerdeki yükseliş nedeniyle kazançlar beklendiği seviyede olmuyor. Sektördeki mevcut durumu LKS Grup Yönetim Kurulu Üyesi Fatih İslam analiz etti. 

2023 ve 2024 aylık cirolar

2023 yılının ilk dokuz ayında bilet fiyatlarının yükselmesinin cirolarda artış yaşattığını belirten LKS Grup Yönetim Kurulu Üyesi Fatih İslam, “Bilet fiyatları enflasyon ile birlikte hızlı yükseldiği için sektörümüz bu artışların giderleri karşılayacağını planladı, 2023 yılında yaz sezonunda elde edilen aylık 800-900 bin TL cirolar, 2024 yılında, yine yaz sezonunda, aylık ortalama 1 milyon 200-300 bin seviyelerine geldi. Cirolar, yaz-kış ortalamasını aldığımızda ortalama 1 milyon TL’nin altına düşmedi, Ancak şunu ifade etmek gerekir… Bu yıl Eylül ayının 15’inden sonra yolcu talebi çok düştü ve beraberinde cirolarda yüzde 30lara varan gerileme oldu. 

Görünen ve görünmeyen maliyetler

Fatih İslam, elde edilen yüksek görülen cirolara rağmen maliyetlerdeki artışın da çok yüksek seviyelere geldiğini rakamlarla aktardı: “Şehirlerarasında bir otobüs yıllık bölgesine göre ortalama 350-450 bin km arası yol yapar. Bu hesaplamalara bakıldığında aylık ortalama 7 bin - 9 bin litre arası yakıt tüketir. Motorinin litresini ortalama 40 TL’den aldığımızda, aylık yakıt maliyeti 280 - 360 bin TL seviyelerinde oluyor. Hiç göze gelmeyen adblue aylık 5-6 bin TL. Ama otobüsçünün maliyetleri bununla bitmiyor. Otoban, köprü, otogar çıkış ücretleri, sigortalar, bakım, lastik, personel, ikram maliyeti var. Kimse dile getirmiyor ama ikramın aylık ortalama maliyeti 40-50 bin TL’den aşağı olmuyor. Bugün bir arabayı 2,5 şoför çeviriyor. Aracın Personel gideri, muavin, sgk prim vs 130-140 bin TL. Otobüsçü gözüyle baktığımızda rakamlar bu. Firma gözüyle ise ücretsiz servisler, yazıhane giderleri de var. Çok konuşulmayan maliyet kalemlerimiz de var. Bir otobüsün internet ücreti ortalama aylık 2 bin TL civarında Operatörlerde sınırsız internet paketi yok. Ayda iki kez kota yüklemesi yaptığımız araçlar oluyor. Araç takip hattı , araç telefonu bunun içinde. Bir arabada üç tane telefon hattı var. Koltuk arkası olan araçlarda ise maliyetler daha da artıyor. Bir ekran bozulduğunda değişim maliyeti ortalama 1200 TL. Kaporta aksamlarında yapılan iyileştirme boya tamirat vs işleride artık çok maliyetli Bu masraflar hiç gözükmüyor. 

Son dönemde işin tadı çok kaçtı

“İnsanlar eline bir kağıt kalem alsa tek tek hesaplasa gerçekten bu işi yapmanın ne kadar zor olduğu ortaya çıkar” açıklamasını yapan Fatih İslam, “Son dönemde işin tadı çok kaçtı. Şu an otobüs işleten ve mantıklı şekilde işini yürütene toplam cironun aylık ortalama %15-20 si kalıyor. Eskiden araç ve işletme maliyetleri bu kadar ağır değildi. Bugün araç sermayenize bakıp gelirlerinizle kıyasladığınızda hesap tutmuyor işletme giderleri ayrı bir külfet en basiti dönem dönem hızla artış gösteren cezalar… Aylık araba başı ödenen ceza parası ortalama 10-15 bin TL’nin altında olmuyor. 

Geçen yıl, bence bu yıldan iyiydi 

2023 yılında elde edilen aylık ciroların 800-900 bin TL civarında olduğunu belirten Fatih İslam, “Cirolar artan enflasyonla orantılı artmadı.Geçen sene ile bu yıl ki gelir gideri kıyasladığımızda enflasyon artışını elde edemedik. Geçen seneki kazançlarla yapılabilen yatırımlar ya da ödenen krediler bu yıl ki gelirle kıyaslayınca altta kaldı. Geçen yıl 13 milyon olan otobüs bu yıl 17 milyon oldu. 17 milyonun karşılığında kazandığın para enflasyona yenik düştü. Bunun dönüşünde maliyetler hesaplandığında otobüsçüye para kalmadı. Günlük yapılan hesaplarda ‘mazot şu kadar, personel şu kadar, genel gider bu kadar deyip para kaldı’ sanılıyor fakat buna ek olarak en başta KDV, sonrasında amortisman ve genel yıllık giderler var. Araç 1 yılda KDV’sini yiyor onu anlık görmüyoruz, kazandım sanıyoruz. Ancak aracımızı sattığımızda karşımıza dağ gibi çıkıyor. 

Yatırımların finansman maliyeti

Otobüs yatırımı yapmanın finansman maliyetini de getirdiğine dikkat çeken Fatih İslam, “7 milyon TL para verip, 10 milyon TL kredi kullanıp 24 ay vadeli şekilde 17 milyon TL’ye alınan sıfır bir otobüsün aylık taksiti 674 bin TL. Bunun 257 bin TL si faiz.  Aydan aya hesapladığınızda bu arabanın iki senede 6 milyon TL kazanması gerekiyor ki, sadece faizi ödesin. Bugün bunu hesapladığınızda kimseye para kalmıyor, Kasko sigorta maliyeti de var. Bugün yine bir sıfır aracın kaskosu 400-450 bin TL. Trafik ve koltuk sigortasını da kattığınızda aylık 40 bin TL civarında sigorta maliyeti var. Düşük model araç işletenlerin önümüzdeki dönemde araçlarını yenilemeleri zor olacak veya yenilemek mantıklı gelmeyecek. 2017 model iki aracı verdiğinizde bir tane sıfır alınamıyor. Yeni bir otobüs alabilmek için 2,5 araba vermeniz lazım. Sektörde işler raydan çıktı. Biz 2025 yılı için yönetim kurulu olarak değerlendirme yapacağız. Bu hesaplamalar ışığında ilave araç yatırımı yapmak çok mantıklı hale gelmiyor. Markaların ikinci el tarafında da süreci daha farklı adımlarla yönetmesi artık bir zorunluluk. İkinci el araçlara verilen fiyatlar ile sıfırı arasındaki makasın gerçekçi ve ulaşılabilir olarak değerlendirilip fiyatlama yapılması lazım.

Bakım maliyetleri

Fatih İslam araçların bakım maliyetleri ile ilgili de şu rakamları verdi: “Büyük bakım ve küçük bakım olarak hesapladığımızda büyük bakım 70-80 bin TL arasında, küçük bakım maliyeti ise 23-27 bin TL arasında çıkıyor. Ortalama Bir araba yılda 400 bin km yaparsa, 60 bin km’de bir bakım olur, Yılda 7 bakım oluyor. 7 bakım ortalaması bugünün fiyatlarıyla 240-270 bin TL.

Sektörün uçakla rekabet etme şansı kalmadı

Artan maliyetle mücadele eden sektörün en önemli rakibinin havayolları olduğuna ve otobüs sektörünün uçakla rekabet etmesinin mümkün olmadığına dikkat çeken Fatih İslam şunları söyledi: “Geçen hafta arkadaşım, Ankara’dan Bodrum’a uçak biletini 700 TL’ye aldı. Bizim Bodrum bilet fiyatımız 800 lira. Yoğun olmayan dönemlerde havayolu şirketleri fiyatları dip yapıyor yoğun dönemlerde ise bizim 2-3 katımız fiyata taşıyor Sektörün sezon dışında uçakla rekabet etme şansı kalmadı. Otobüsçü kısa mesafeli hatlarda yolcuyu indir-bindir şeklinde taşıyacak. Uzun mesafede sezon harici bu süreci yönetmek çok zorlaştı. Sezon haricinde güzergah ve uçak bilet fiyatlarını incelediğinizde Örneğin Ankara-Sabiha Gökçen hattında uçak bilet fiyatının 763 TL olması doğru bir fiyatlama değil, taksi tutup havalimanına gitmek 700-800 lira tutuyor. Ankara-istanbul Otobüs fiyatı 700 TL. Böyle bir orantı bozukluğu olabilir mi? Otobüs seyahati ile kıyaslandığında Uçak bileti fiyatlamaları düşük kalıyor Havayolları çok ciddi rekabet yaratıyor ve her bölgeyi kırıyor, buduyor. Artık sanal çağdayız herkes alacağı konaklama olsun, seyahat olsun, elektronik olsun araştırıyor ve mantıklı olanı alıyor. Özellikle uzak mesafeli hatlarda daha mantıklı olan ulaşım şekli tartışmasız uçak. Aynı fiyat yada yakın fiyat oldumu tüketici haklı olarak uçağı tercih ediyor Önümüzdeki süreç otobüsçü için kısa hatlara odaklanmak olacak gibi görünüyor. ■