04.02.2013, 18:52
Serbest piyasa ve taban ücret çelişkisi
29 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazete’de yeni bir taban ücret tarifesi yayımlandı. Hayırlı olsun!
Tabii, bu da çeşitli tartışmaları da başlatacaktır. Bu tartışmalardan önce, buna ilişkin 67 nolu Tebliğin ifadelerine bakalım.
Kapsam
Gerek Tebliğin adında gerekse kapsamına ilişkin birinci maddesinde “karayoluyla şehirlerarası yolcu taşımacılığı” kavramı kullanılıyor. Şimdi soralım: Bu Tebliğ, karayoluyla yapılan tarifesiz şehirlerarası yolcu taşımalarını kapsıyor mu? Hayır!
Denilecek ki, onun adı başka. Öyleyse ne? Tarifesiz yolcu taşımaları kapsamında hem iliçi hem de şehirlerarası tarifesiz yolcu taşımaları var. Şimdi, iliçi olanlardan belediye sınırları içinde kalanlar gitti, ama diğer iliçiler duruyor. İliçi olmayanlar ise zaten şehirlerarası.
Diğer taraftan gerek D4 belgeleriyle gerekse D1 belgeleriyle yapılabilen 100 km.den kısa şehirlerarası yolcu taşımaları da var. Peki, bunları kapsıyor mu? Yine hayır! Öyleyse bu Tebliğin tam kapsamı “otobüsle 100 km. üstü tarifeli, şehirlerarası yolcu taşımaları” olmalıdır.
Gerekçe
Tebliğde “haksız rekabetin önlenmesi amacıyla” dendiğine göre Tebliğin gerekçesi de haksız rekabet oluyor. Eğer öyleyse hangi haksız rekabet var? Haksız rekabetin tek tanımı ve kapsamı -eski ve yenisi farklı olsa da- Türk Ticaret Kanununda var. Bunun tanımı ve kapsamındaki hangi duruma uygun bir ortam var ki haksız rekabetten söz ediliyor? Diğer taraftan, eğer haksız rekabet varsa, bunun çözüm yöntemi adı geçen Kanunda zaten var.
Ama bunun yerine, bu kez haksız rekabet başka bir yöntemle, taban ücretle önlenmek isteniyor. Yani bu Kanundaki yöntem ve bu Kanun beğenilmiyor, ona aykırılık yapılarak çözüm aranıyor.
Dayanak
Tebliğe dayanak olarak Karayolu Taşıma Kanununun 11’inci maddesi gösteriliyor. Peki, bu Kanunun ilgili metni ne diyor: “Yolcu ve eşya taşıma, yükleme, boşaltma, depolama ve aktarma hizmetleri de dahil olmak üzere ücret tarifelerinin, ülke ekonomisi ve kamu yararı aleyhine sonuç vermesi ve aşırı ücret uygulanması veya rekabet ortamının bozulması halinde ve gerektiğinde taban ve tavan ücretleri Bakanlıkça tespit edilebilir.” Görüldüğü gibi Kanun, başka birtakım halleri sıralamakla birlikte haksız rekabetten hiç söz etmiyor ve Bakanlığa, haksız rekabeti önlemek için taban ücret yetkisi vermiyor. Yani Bakanlığın haksız rekabeti önlemek için tebliğ ile taban ücret tespit yetkisi yok. Bu bakımdan Kanun metninin başka bir Kanun (Türk Ticaret Kanunu) ile tezat oluşturmayacak şekilde hazırlanmış olması da yerindedir. Eğer burada haksız rekabet de kapsansaydı doğru olmazdı.
Gerekçenin gerekçesi
Tebliğde taban ücrete gerekçe olarak gösterilen haksız rekabetin de bir gerekçesi belirtiliyor: Aşırı ücret uygulamaları. Bunun düşük veya yüksek olmasından söz edilmiyor. Düşük halde taban, yüksek halde tavan ücret gerekeceğine göre gerekçenin aşırı düşük ücret olarak ifadesi uygun olurdu. Ancak türü belirtilmese de aşırı ücret denilerek Kanuna uygun bur ifade kullanılıyor. Kanundaki bu aşırı ücretin (düşük veya yüksek) doğrudan gerekçe yapılması yeterliyken, bunun haksız rekabet yarattığını söyleyip bunu gerekçe yapmak niye? Aşırı ücret (düşük veya yüksek) haksız rekabet midir, nerede yazıyor?
Haksız rekabet
Eğer otobüsçülerin bu yöndeki şikayetlerinden hareketle ‘haksız rekabet’ ifadesi kullanıldıysa, iş epey değişir. Otobüsçüler; uçak, tren ve vapura gösterilen kolaylıkları haksızlık olarak niteledikleri gibi, onların bundan faydalanarak uyguladıkları düşük ücretlere de ‘haksız rekabet’ diyorlar. Onların ‘haksız rekabet’ dediğine bakılarak, hatta bakmaksızın aşırı düşük ücret uyguladıkları için, onlara da ‘taban ücret’ gerekmez mi? Bir de otobüsçüler rekabetin her türlüsüne ‘haksız rekabet’ diyor. O zaman, her türlü rekabete karşı ‘taban ücret’ gerekmez mi? Yani serbest piyasadan vaz mı geçilmeli?
Tarifenin içeriği
Otobüsçüler, daha doğrusu otobüsle şehirlerarası tarifeli yolcu taşımacılığı yapanlar, taban ücreti yeterli buldukları gibi düşük de bulacaklardır. Adı üstünde, bu taban ücret. Aynın uyulmak zorunda değil. İsteyenler, yani düşük bulanlar daha yüksek ücret uygulama hakkına sahip. Bilinmeli ki bu taban ücreti yüksek bulacak yolcular olacaktır. Özellikle de rekabetten faydalanarak bu tabanın altında seyahat etmiş öğrenciler gibi grupları da düşünmek gerekiyor. Karşılık olarak onlara da “sen de bunun altında seyahat et” demek mümkün değil: adı üstünde ‘taban’.
Uygulama durumu
Bazı otobüsçüler de “önemli olan tarifenin düzeyi değil, uygulama durumudur” diyecekler. Böylece uygulamanın önemini belirtmiş olmanın ötesinde topu Bakanlığa atıp “tam ve etkin bir denetim” talep edecekler. Şüphesiz ki tüm kurallar gibi taban ücret de uygulanmak ve uygulatılmak için yayınlanır, denetim de gerekir ama otobüsçüler de sorumluluklarını bilmelidir. Hem taban ücret iste hem de uyma; oh ne ala iş!
Bitirirken
Artık şu ‘haksız rekabet’ şikayetlerini bitirin. Haksız rekabet var diyen, yapanı mahkemeye versin; tabii, gerçekten haksız rekabet varsa.
Rekabet bir suç değildir. Haksız rekabet dışında suç olan şekli (aşırı, yıkıcı ve maliyet altı dahil) de yoktur. İnanmayan uzmanına, yeterli görmüyorsa Başbakan Yardımcısı Sayın Ali Babacan’a sorsun. Bazı pek bilmişler onu da bu işi bilmemekle suçlayabilir ya…
Bunca taşımacı arasında hatta bunca işletmeci arasında niye sadece tarifeli yolcu taşımacıları rekabetten şikayet edip müdahale istiyor? Herkesin işi iyi de onlarınki mi kötü? Bu bir alışkanlık oldu da Bakanlık da buna itibar mı ediyor yoksa? Buna itibar edildikçe onlar bilinçli rekabet etmeyi öğrenemeyecekler.
NOT: Dikkatli okurlarımız; yolcu taşımacılığında belediyelerin yetkisini arttırdığını belirttiğim Trafik Kanunu değişikliğinin, yazımın bir yerinde ‘Taşıma Kanunu değişikliği’ şeklindeki yanlış ifademi düzeltmemi istediler. Kendilerine teşekkür ediyor, bu düzeltmeyi bilgilerinize sunuyorum.
-----------------------------------------------------------------------
Serbest piyasada rekabetten korumak değil rekabet esastır.
Rekabeti korumanın kanunu var ama, rekabetten korumanın kanunu yok, çünkü olamaz.
Karayolu Taşıma Kanununda serbest piyasa esas, taban ücret istisnadır. Beğenmeyenler iktidarı, serbest piyasayı ve bu kanunları değiştirebilir. Serbest piyasaya ve rekabete aykırı taban ücret yetkisi, Taşıma Kanunu’nda var diye olur olmaz kullanılamaz.
Tabii, bu da çeşitli tartışmaları da başlatacaktır. Bu tartışmalardan önce, buna ilişkin 67 nolu Tebliğin ifadelerine bakalım.
Kapsam
Gerek Tebliğin adında gerekse kapsamına ilişkin birinci maddesinde “karayoluyla şehirlerarası yolcu taşımacılığı” kavramı kullanılıyor. Şimdi soralım: Bu Tebliğ, karayoluyla yapılan tarifesiz şehirlerarası yolcu taşımalarını kapsıyor mu? Hayır!
Denilecek ki, onun adı başka. Öyleyse ne? Tarifesiz yolcu taşımaları kapsamında hem iliçi hem de şehirlerarası tarifesiz yolcu taşımaları var. Şimdi, iliçi olanlardan belediye sınırları içinde kalanlar gitti, ama diğer iliçiler duruyor. İliçi olmayanlar ise zaten şehirlerarası.
Diğer taraftan gerek D4 belgeleriyle gerekse D1 belgeleriyle yapılabilen 100 km.den kısa şehirlerarası yolcu taşımaları da var. Peki, bunları kapsıyor mu? Yine hayır! Öyleyse bu Tebliğin tam kapsamı “otobüsle 100 km. üstü tarifeli, şehirlerarası yolcu taşımaları” olmalıdır.
Gerekçe
Tebliğde “haksız rekabetin önlenmesi amacıyla” dendiğine göre Tebliğin gerekçesi de haksız rekabet oluyor. Eğer öyleyse hangi haksız rekabet var? Haksız rekabetin tek tanımı ve kapsamı -eski ve yenisi farklı olsa da- Türk Ticaret Kanununda var. Bunun tanımı ve kapsamındaki hangi duruma uygun bir ortam var ki haksız rekabetten söz ediliyor? Diğer taraftan, eğer haksız rekabet varsa, bunun çözüm yöntemi adı geçen Kanunda zaten var.
Ama bunun yerine, bu kez haksız rekabet başka bir yöntemle, taban ücretle önlenmek isteniyor. Yani bu Kanundaki yöntem ve bu Kanun beğenilmiyor, ona aykırılık yapılarak çözüm aranıyor.
Dayanak
Tebliğe dayanak olarak Karayolu Taşıma Kanununun 11’inci maddesi gösteriliyor. Peki, bu Kanunun ilgili metni ne diyor: “Yolcu ve eşya taşıma, yükleme, boşaltma, depolama ve aktarma hizmetleri de dahil olmak üzere ücret tarifelerinin, ülke ekonomisi ve kamu yararı aleyhine sonuç vermesi ve aşırı ücret uygulanması veya rekabet ortamının bozulması halinde ve gerektiğinde taban ve tavan ücretleri Bakanlıkça tespit edilebilir.” Görüldüğü gibi Kanun, başka birtakım halleri sıralamakla birlikte haksız rekabetten hiç söz etmiyor ve Bakanlığa, haksız rekabeti önlemek için taban ücret yetkisi vermiyor. Yani Bakanlığın haksız rekabeti önlemek için tebliğ ile taban ücret tespit yetkisi yok. Bu bakımdan Kanun metninin başka bir Kanun (Türk Ticaret Kanunu) ile tezat oluşturmayacak şekilde hazırlanmış olması da yerindedir. Eğer burada haksız rekabet de kapsansaydı doğru olmazdı.
Gerekçenin gerekçesi
Tebliğde taban ücrete gerekçe olarak gösterilen haksız rekabetin de bir gerekçesi belirtiliyor: Aşırı ücret uygulamaları. Bunun düşük veya yüksek olmasından söz edilmiyor. Düşük halde taban, yüksek halde tavan ücret gerekeceğine göre gerekçenin aşırı düşük ücret olarak ifadesi uygun olurdu. Ancak türü belirtilmese de aşırı ücret denilerek Kanuna uygun bur ifade kullanılıyor. Kanundaki bu aşırı ücretin (düşük veya yüksek) doğrudan gerekçe yapılması yeterliyken, bunun haksız rekabet yarattığını söyleyip bunu gerekçe yapmak niye? Aşırı ücret (düşük veya yüksek) haksız rekabet midir, nerede yazıyor?
Haksız rekabet
Eğer otobüsçülerin bu yöndeki şikayetlerinden hareketle ‘haksız rekabet’ ifadesi kullanıldıysa, iş epey değişir. Otobüsçüler; uçak, tren ve vapura gösterilen kolaylıkları haksızlık olarak niteledikleri gibi, onların bundan faydalanarak uyguladıkları düşük ücretlere de ‘haksız rekabet’ diyorlar. Onların ‘haksız rekabet’ dediğine bakılarak, hatta bakmaksızın aşırı düşük ücret uyguladıkları için, onlara da ‘taban ücret’ gerekmez mi? Bir de otobüsçüler rekabetin her türlüsüne ‘haksız rekabet’ diyor. O zaman, her türlü rekabete karşı ‘taban ücret’ gerekmez mi? Yani serbest piyasadan vaz mı geçilmeli?
Tarifenin içeriği
Otobüsçüler, daha doğrusu otobüsle şehirlerarası tarifeli yolcu taşımacılığı yapanlar, taban ücreti yeterli buldukları gibi düşük de bulacaklardır. Adı üstünde, bu taban ücret. Aynın uyulmak zorunda değil. İsteyenler, yani düşük bulanlar daha yüksek ücret uygulama hakkına sahip. Bilinmeli ki bu taban ücreti yüksek bulacak yolcular olacaktır. Özellikle de rekabetten faydalanarak bu tabanın altında seyahat etmiş öğrenciler gibi grupları da düşünmek gerekiyor. Karşılık olarak onlara da “sen de bunun altında seyahat et” demek mümkün değil: adı üstünde ‘taban’.
Uygulama durumu
Bazı otobüsçüler de “önemli olan tarifenin düzeyi değil, uygulama durumudur” diyecekler. Böylece uygulamanın önemini belirtmiş olmanın ötesinde topu Bakanlığa atıp “tam ve etkin bir denetim” talep edecekler. Şüphesiz ki tüm kurallar gibi taban ücret de uygulanmak ve uygulatılmak için yayınlanır, denetim de gerekir ama otobüsçüler de sorumluluklarını bilmelidir. Hem taban ücret iste hem de uyma; oh ne ala iş!
Bitirirken
Artık şu ‘haksız rekabet’ şikayetlerini bitirin. Haksız rekabet var diyen, yapanı mahkemeye versin; tabii, gerçekten haksız rekabet varsa.
Rekabet bir suç değildir. Haksız rekabet dışında suç olan şekli (aşırı, yıkıcı ve maliyet altı dahil) de yoktur. İnanmayan uzmanına, yeterli görmüyorsa Başbakan Yardımcısı Sayın Ali Babacan’a sorsun. Bazı pek bilmişler onu da bu işi bilmemekle suçlayabilir ya…
Bunca taşımacı arasında hatta bunca işletmeci arasında niye sadece tarifeli yolcu taşımacıları rekabetten şikayet edip müdahale istiyor? Herkesin işi iyi de onlarınki mi kötü? Bu bir alışkanlık oldu da Bakanlık da buna itibar mı ediyor yoksa? Buna itibar edildikçe onlar bilinçli rekabet etmeyi öğrenemeyecekler.
NOT: Dikkatli okurlarımız; yolcu taşımacılığında belediyelerin yetkisini arttırdığını belirttiğim Trafik Kanunu değişikliğinin, yazımın bir yerinde ‘Taşıma Kanunu değişikliği’ şeklindeki yanlış ifademi düzeltmemi istediler. Kendilerine teşekkür ediyor, bu düzeltmeyi bilgilerinize sunuyorum.
-----------------------------------------------------------------------
Serbest piyasada rekabetten korumak değil rekabet esastır.
Rekabeti korumanın kanunu var ama, rekabetten korumanın kanunu yok, çünkü olamaz.
Karayolu Taşıma Kanununda serbest piyasa esas, taban ücret istisnadır. Beğenmeyenler iktidarı, serbest piyasayı ve bu kanunları değiştirebilir. Serbest piyasaya ve rekabete aykırı taban ücret yetkisi, Taşıma Kanunu’nda var diye olur olmaz kullanılamaz.
15
açık
