Yolcu Taşımacılığında Çarpıcı Gerçek

Tarifeli taşımalarda daha tatmin edici sonuçlar alınırken, tarifesiz taşımalarda hayret uyandıracak derecede yetersiz taşımacılık yapıldığı görülüyor.

ŞEHİRLERARASI 10.02.2020, 13:36 10.02.2020, 13:57 Taşıma Dünyası

HABER - ANALİZ: DR. ZEKİ DÖNMEZ

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 22 Ocak 2020 tarihinde tarifeli ve tarifesiz karayolu yolcu taşımalarına U-ETDS sisteminden alınan yıllık yolcu ve sefer sayılarını açıkladı.

İşte bizim hesapladığımız yüzdelerle ilginç sonuçlar:

- Tarifeli taşımalar; 5 milyon 961 bin 236 olan yıllık toplam seferlerin yüzde 45,1’ini oluşturan 2 milyon 631 bin 79 sefer gerçekleştirdi. Bundan çok daha büyük olması beklenen tarifesiz taşımalar ise toplamın yüzde 54,9’u oluşturan 3 milyon 270 bin 157 sefer yaptı.

- Günlük olarak ortalama 7208 tarifeli ve 8959 tarifesiz olmak üzere toplam 16 bin 332 sefer yapılmış.

- Tarifesiz taşımalar; 90 milyon 176 bin 556 olan yıllık toplam yolcuların yüzde 23,4’ünü oluşturan 21 milyon 73 bin 480 yolcu taşırken; bundan çok daha küçük olması beklenen tarifeli taşımacılar, yüzde 76,6 oranına ulaşıp 69 milyon 103 bin 76 yolcu taşıyarak tarifesiz taşımacıların 3 katını aştı.

- Günlük ortalama olarak tarifeli taşımalarda 189 bin 323 ve tarifesiz taşımalarda da 57 bin 735 olmak üzere toplam 247 bin 59 yolcu bulunuyor.

Yapılan hesaplamalara göre, tarifelilerde sefer başına 25,7 yolcu taşınırken, tarifesizlerde sadece 6,4 yolcu taşındı. Hepsinin ortalaması sefer başına 15,1 yolcu.

Otobüs başına büyüklükler

Bakanlığın açıklamalarında, taşımalarda kullanılan taşıtlara ilişkin bilgiler yer almıyor. Buna ilişkin istatistikler de artık yayınlanmıyor. Biz de elimizde olan 9 Ocak 2019 tarihli D1 ve D2 otobüs sayılarını kullanarak bir analiz yapmaya çalıştık.

Tarifeli taşımalarda otobüs başına ortalama yıllık 394 (haftalık 7,58, günlük 1,08) sefer düşerken, tarifesizlerde bu sayı yıllık 73,4 (haftalık 1,41, günlük 0,2) oldu. Genel ortalama yıllık 116 (haftalık 2,23, günlük 0,32) sefer.

Tarifeli taşımalarda otobüs başına düşen ortalama yolcu sayısı yıllık 10 bin 116, günlük 28,1 olurken tarifesiz taşımalarda sadece yıllık 473 günlük 1,3 (tarifelinin 20’de birinden az) yolcu taşındı. Ortalama yolcu sayısı yıllık 1755, günlük 4,8.

Otobüs başına düşen yıllık veya günlük yolcu ve sefer sayılarından hareketle doluluk dediğimiz sefer başına yolcu sayısı hesaplanırsa yine yukarıdaki sayılara (tarifelide 25,7 ve tarifesizde 6,4’e) ulaşılıyor.

Bakanlığın açıklamalarının B1 ve B2 belgeleriyle yapılan taşımaları kapsayıp kapsamadığını bilemediğimizden sadece D1 ve D2 otobüs sayılarını kullandık. B1 ve B2’lerdeki otobüs sayıları da eklenecek olursa taşıt başına düşen sefer ve yolcu büyüklükleri daha da düşecek yani kötüleşecektir.

Düşünülmeli

Başta tarifesiz çalışanlar olmak üzere, otobüslerin performanslarının yeterlilik durumu değerlendirilmeli yetersizliklerin nedeni sorgulanmalıdır.

U-ETDS verilerinin gerçeği yansıtmadığı kanaatine ulaşılırsa bu durum nedenleriyle birlikte sorgulanmalı ve iyileştirici tedbirler alınmalıdır.

Taşımalarda sefer sayısı yanında doluluk yani yolcu sayısı da önemli. Bunların ötesinde daha uzun taşımaların önemini dikkate almak açısından yolcu x km şeklindeki taşıma miktarına bakmak gerekir. Bu bilgi elimizde yok. B2 ve D2 taşımalarının bur kısmında çok km yapılan uzun süreli taşımalar da olduğuna dikkat dikkat edilmeli. ■

• Yıllık sefer ve yıllık yolcu sayıları Bakanlığın 22.01.2020 tarihindeki açıklamasından alınmıştır.

• Kayıtlı otobüs sayıları Bakanlığın Ocak 2019 verilerinden alınmıştır.

• Otobüs başına sefer sayısı, yıllık sefer ve otobüs sayılarından hesaplanmıştır.
• Otobüs başına yolcu sayısı, yıllık yolcu ve otobüs sayılarından hesaplanmıştır.
• Sefer başına yolcu sayısı, yıllık yolcu ve yıllık sefer sayılarından hesaplanmıştır.
• Sefer başına yolcu sayısı, otobüs başına yolcu (yıllık-günlük) ve otobüs başına sefer (yıllık-günlük) sayılarından da hesaplanabilir.

• Tarifesizde kayıtlı otobüsler 13.264 büyük ve 31.275 küçük otobüsten (minibüs) oluşmaktadır. Ancak bunlar tarafından yapılan sefer ve taşınan yolcu sayıları bakanlıkça ayrı ayrı açıklanmadığından ayrı bir değerlendirme yapılamamıştır.

#U-ETDS; D2 Yolcu Taşıma Belgesi; D1 Yolcu Taşıma Belgesi; B1 Yolcu Taşıma Belgesi; B2 Yolcu Taşıma Belgesi; Turizm Taşımacılığı; Şehirlerarası Yolcu Taşımacılığı; Yolcu taşıma istatistikleri-2019;