İspanya’da Şehi̇rlerarası Otobüs Taşımacılığı - 1

NUSRET ERTÜRK / Tüm Otobüsçüler Federasyonu Genel Sekreteri

Yeri geldiğinde hep söyleriz ya, “Türkiye dünyada otobüs işletmeciliğini en iyi yapan ülkedir” diye. Bu doğru mudur? Ülkemize neden ve neye göre böylesine bir unvan veriyoruz? Ulaşımda hızlı, konforlu, güvenli ve her yere ulaşım imkanı sağlamasından mı? Araçların yeni ve konforlu olması açısından mı? Otobüs bilet fiyatlarının ucuz olmasından mı? Araç içi servis ve ikram açısından mı?

Müşteri memnuniyeti açısından mı? İşletmelerin kurumsal olmaları açısından mı? Doluluk ve verimlilik açısından mı? Yoksa işletmelerin kârlılığı açısından mı?

Bu soruları çoğaltabiliriz. İspanya’da otobüsle yapılan şehirlerarası yolcu taşımacılığı bizden daha iyi mi yapılıyor sorusunun cevabını bulabilmek için elbette daha fazla incelemek, daha fazla seyahat etmek; yolcu, şoför, işletmeci ve ilgili kamu otoriteleriyle de görüşmeler yapmak lazım. Ben salt gözlemlerimden ve kişisel araştırmalarımdan yola çıkarak İspanya'da genel ulaşım ve özellikle toplu taşımayla ilgili yasal çerçeve, yerel, özerk ve ulusal olmak üzere üç düzeyde yapılandırıldığını öğrenmiş bulunuyorum. 

İspanya’da ulaşım otoritesi Ekonomi Bakanlığıdır ve karayolu yolcu taşımacılığı bizde olduğu gibi Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

Ülke düzeyinde, belirtilen üç seviyeye göre taşımacılık hizmetlerinde yetkinlikleri şunlar:

Kentsel ulaşım yerel belediye kontrolünde gerçekleşiyor. Özerk toplum alanında kentsel ulaşımın sorumlulukları bölgesel yönetime aktarılmış. Son olarak, özerk topluluklar arasındaki YHT, tren ve banliyö ulaşımı ile özerk topluluklar arasında yapılan şehirlerarası otobüs taşımacılığı da federal devletin sorumluluğunda.

Kısa süreli, yüzeysel ve gözlemlere dayalı olan bilgilerim ışığında, ülkemiz karayoluyla şehirlerarası otobüs taşımacılığını, İspanya otobüs taşımacılığı sistemiyle mukayese edebilmemiz açısından İspanya ile ilgili bazı bilgi ve istatistikleri sizlerle paylaşmakta fayda görüyorum. Karayolu yolcu taşımacılığının temsil edildiği federasyonlardan birincisi ASINTRA’dır. 1978 yılında kurulmuştur. Karayolu yolcu taşımacılığı sektörünün tamamını içinde barındırmaktadır. Kentiçi tarifeli ve düzenli taşıma işletmeleri federasyonun üyesidir.

İkinci Federasyon ise FENEBUS’tur. Otobüs ile yolcu taşımacılığında kısa ve orta mesafe taşımacılık yapan işletmelerin ve bireysel taşımacıların küçük işletmelerin oluşturduğu federasyondur. Kuruluş tarihi 1924 tür.

CONFEBUS “Confederación de Transporte en Autobús que se crea en España”

İspanya'da otobüs taşımacılarının oluşturduğu ilk ulaşım konfederasyonudur.  FENEBUS ve ASINTRA’nın birliğinden doğmuştur.

İspanya’da, karayolu yolcu taşımacılığı, yaklaşık 3 bin 500 işletme ve 80 bin kişi istihdam ediyor. 42 bin araç ile 75 bin km’lik yol ağında 8 binden fazla yerleşim yeri arasında bağlantı kurulmuş. 2016 yılında 57 milyon turist ağırlayan İspanya, 2017’de bu sayının 62 milyon olmasını bekliyor.

İspanya ekonomisi GSYİH’ye göre dünyanın 13’üncü, Avrupa Birliği’nin 5’inci büyük ekonomisi. Hizmet sektörü temelli, tarım ve sanayi içeren modern bir gelişmiş ekonomiye sahip İspanya’nın nüfusu 47 milyon (2016 yılı sayımına göre), yüzölçümü ise 505 bin990 km². İspanya, dağlık bir ülke olup ortalama yüksekliği 600 m olan dağlarıyla yükseklik açısından Avrupa'da İsviçre'den sonra en yüksek platoya ve coğrafyaya sahiptir.

Ülkemizin yüzölçümü 814 bin 578 km2’dir. Dolayısıyla İspanya ülkemizin yüzde 62’si kadar bir toprak parçasına tekabül etmektedir. İspanya’da nüfusun çoğunluğu büyük şehirlerde özellikle Akdeniz kıyı kesiminde yaşamaktadır. Ülkenin coğrafi bölgeleri, gelişmiş bir karayolu ve demiryolu ağıyla birbirlerine bağlanmıştır.

Ülkelerin karayolları, özellikle otoyol uzunlukları ulaşımın gelişmişliğini gösterir. İspanya’nın otoyol uzunluğu, 17 bin 21 km, Fransa’dan sonra Avrupa’nın en uzun ikinci otoyol ağına sahip. Yol standartları epey yüksek, 13 bin 731 Km geliş ve gidişi ayrılmış, bizim tabirimizle bölünmüş federal devlet ana karayoluna, bunlara ilaveten 166 bin Km tali ya da bölgesel karayoluna sahip olduğu görülmektedir. Bu rakamlara bakıldığında İspanya, son derece gelişmiş bir karayolu altyapısına sahiptir ve genel toplamda Avrupa’da Almanya ve Fransa’dan daha fazla yüksek kapasitede karayollarına sahip olduğu görülmektedir.

Türkiye’nin otoyol uzunluğu 2017’de 2 bin 155 km’yi geçti. 2023 yılında 5 bin 275 km, 2035 yılında 12 bin km otoyol uzunluğuna ulaşmak hedefleniyor. Bölünmüş ulusal devlet karayolumuzun ise 2017 yılı itibarıyla 19 bin 790 Km olduğu gerçeğinden bakıldığında, ülkemiz son yıllarda yapılan hızlı yatırımlara rağmen otoyollar, yol zemin kalitesi ve yol güvenliği açısından İspanya ile mukayese edilemez.

Nüfusun şehirlere göre dağılımı ise İspanya Milli İstatistik Ofisi’ne (INE) göre şu şekilde:

Madrid 3.233.527, Barselona 1.620.943, Valencia 797.028, Sevilla 702.355, Zaragoza 679.624 

Malaga 567.433 ve Murcia 441.354 kişi. Ancak sadece 5’i, yakın çevresi ile 1 milyonu aşıyor. Nüfus yoğunluğu ve büyükşehir yerleşimleri açısından ülkemiz yerleşim yeri çokluğu ve yoğunluğu açısından açık ara öndedir.  

İSPANYA DEMİRYOLU 

İspanya’da yüksek hızlı tren yolu uzunluğu 2 bin 777km ile Avrupa birincisi. Toplam demiryolu uzunluğu ise 15 bin 990 Km. YHT dışında ülkedeki demiryollarının yüzde 80 elektrikli. YHT sistemi ise AVE olarak adlandırılıyor. Önemli AVE hatları; Madrid-Sevilla, Madrid-Barselona, Madrid-Valladolid, Madrid-Malaga, Madrid-Valencia, Malaga-Barselona, Barselona-Sevilla, Valencia-Sevilla. Bunlara ilaveten Fransa ve Portekiz arasında da düzenli ve tarifeli tren yolculuğu hizmeti var. Barselona’dan Paris’e kadar hızlı tren ile gidebilmek mümkün.

İSPANYA’DA OTOBÜSÇÜLÜK

İspanya’daki iki otobüs seyahatimizde de kullandığımız ALSA firmasından bahsetmek istiyorum. ALSA, birçok küçük şirketin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş bir konsorsiyum. ALSA’nın hissedarı olan bu firmalar kendi otobüslerini ALSA markası altında çalıştırıyor. Tüm bilet kesim işlemleri ve hizmet ALSA tarafından sunuluyor. ALSA’nın yanı sıra diğer kooperatif ve konsorsiyumlar da mevcut. Özellikle kuzey bölgelerinde güçlü olan MonBus bu firmalardan biri.

ALSA için İspanya otobüs taşımacılığının lideri demek yanlış olmaz. 1923 yılında kurulan bu firma, sadece ülke sınırlarında değil, ülke sınırlarının dışında da faaliyet gösteriyor. Yılda yaklaşık 300 milyon yolcu taşıyan firmanın 2 bin 850 otobüsten oluşan devasa bir filosu var. Firmanın 8 bin çalışanına tüm ofis, yol işçileri ve kaptan şoförler dahil. ■

Haftaya… İspanya otobüs taşımacılığı (ALSA ve MonBus) Türkiye’de iyi bir model olabilir mi? Bu firmalar kârlılığı nasıl sağlıyor? Hizmet ve
kalitedeki göze çarpan farklar neler?

İspanya gezisi fotoğrafları