Daha iyi bir Taşıma Kanunu mümkün
Karayolu taşımacılık faaliyetleri ve bu faaliyetleri yapan taşımacılar, esas olarak Karayolu Taşıma Kanunu’na uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. Bu nedenle, bu Kanun çok önemlidir. Keza taşımacılık faaliyetlerinin detaylarını belirleyen Karayolu Taşıma Yönetmeliği de bu Kanuna göre hazırlanmak zorundadır. Kanun, bu yönüyle de ayrıca önemlidir. Karayolu taşıma mevzuatının özünü oluşturan bu düzenlemeler üzerinde durmak istiyorum. Bu yazımda Karayolu Taşıma Kanunu’nu ele alacağım. Yönetmelikle ilgili görüşlerime de gelecek yazımda yer vereceğim.
İlgili mevzuat
Karayolu taşımalarının; ticari faaliyet olması yönüyle Türk Ticaret Kanunu’na, trafik faaliyetini içermeleri yönüyle de Karayolları Trafik Kanunu’na uygun olarak yapılmaları şüphesiz ki gereklidir. Bunun ötesinde, çalışma hayatıyla ilgili kanunlar gibi taşımaları doğrudan ilgilendiren başka kanunlara da şüphesiz ki uyulacaktır. Bunlara uyulması zaten ilgili kanunların gereğidir.
Yaptıkları iş veya ekonomik faaliyetten bağımsız olarak tüm insanların uymak zorunda olduğu diğer kanunlara, yine bu kanunların gereği olarak taşımacılar da şüphesiz ki uyacaktır.
İlginç durumlar
Karayolu Taşıma Kanunu’nun 6’ncı maddesinde, taşımacıların çevre ve insan sağlığı ile ilgili mevzuat hükümlerine uymaları zorunluluğu yer almaktadır. Kapsamına giren herkesin bunlara uyması, ilgili kanunlara göre zaten zorunluyken, böyle bir düzenlemeye yer verilmesi kanaatimce gereksizdir. Üstelik, bu düzenlemeye göre, idari para cezası da öngörüldüğünden, belki de ilgili kanunlara göre zaten cezalandırılacak faaliyetlerin ikinci kez cezalandırılması gibi bir durum söz konusu olabilecektir.
Kanunun 36’ncı maddesinde Türk Ticaret Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu ve diğer ilgili mevzuata ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmektedir. Burada, bu uygulamanın Karayolu Taşıma Kanunu’nda hüküm bulunmayan hallerde yapılacağının belirtildiğine dikkat edilirse bu hususun bir tekrar olmadığı görülecektir. Buradan, bu Kanunda, hüküm bulunan hallerde öncelikle bu Kanunun uygulanacağı, adı geçen diğer mevzuatın ise sadece hüküm bulunmayan hallerde esas alınacağı sonucu da çıkartılabilir.
5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ile Taşıma Kanunu arasında çelişki olması halinde İl İdaresi Kanunu’nun esas alınacağının, bu Kanunda yazılı olduğu gibi bilgiler ise gereksiz değil faydalı bilgiler olarak görülmelidir.
Taşımaların belirtilen mevzuatlar yanında uluslararası anlaşmalara özellikle de çoklu veya ikili karayolu anlaşma ve sözleşmelerine uygun olarak yapılması da zaten Kanunda yer almaktadır.
Karayolu Taşıma Kanunu’na bakış
Karayolu Taşıma Kanunu başlangıçta bile, eksik veya yanlış hazırlanmış olabilir. Başlangıçta doğru olduğu halde şartlarda ve ihtiyaçlarda meydana gelen değişimler sonucu yetersiz kalmış da olabilir. Bütün bu durumlarda dahi Kanuna uyulması zorunluluktur. Yapılacak olan, problemleri ve çözüm önerilerini sunup gerekli değişikliklerin yapılmasını sağlamaktır. Sunulduğu halde değişiklik yapılmamış olması da Kanuna uymamaya gerekçe oluşturmaz.
Kanunun kabulü sonrasında pek çok değişiklik yapıldığını görüyoruz. Bunlar ekleme veya çıkarma şeklinde olabileceği gibi, mevcutlar üzerinde değişiklik şeklinde de olmuştur. Bunların ötesinde, bazı düzenlemelerin uygun yöntemlerle iptal edildiğini de görüyoruz. Bu da bir iyileştirme yolu olarak görülebilir.
--------------------------------
Taşımacılar, Kanunun izin verip vermediğine bakılmaksızın Yönetmelik veya diğer yollarla taleplerinin Bakanlıkça karşılanması arzusundalar. Bu bir çözüm yolu olamaz. Bunun yerine ciddi bir Kanun ve Yönetmelik çalışması ile mevzuatın iyileştirilmesi yoluna gitmelidirler.
-------------------------------
Yönetmelik çözümü
Taşımacılar her türlü problemlerinin Yönetmelik yoluyla çözümünü talep ediyorlar. Yönetmelikle getirilen düzenlemeler, başka bir yönetmelik ile değiştirilebilmeleri açısından kolaylık sağlarlar. Ancak Kanundaki sözüm ona yanlışların Yönetmelikle düzeltilmesi mümkün değildir. Bu durumlarda dahi Kanunun uygulaması esas olacaktır. Yani sorun çözülmemiş olacaktır. Tek çözüm TBMM’de Kanunun değiştirilmesidir. Belki Kanundaki boşlukların, Kanunun yetki vermemesine rağmen, Yönetmelik ile doldurulması akla gelebilir. Bunu kısmen kabul etmekle birlikte yapılacak bu türden düzenlemelerin dahi Kanunun ruhuna, özellikle de 4’üncü maddedeki genel kurala uygun yapılması gerekir. Genel kuraldaki ifadelerin yorumu yoluyla kaçak yollara sapılması da kabul edilemez.
Bakanlığın yetkileri
-Taşımacılarca serbestçe belirlenecek ücretler, gerektiğinde Bakanlıkça taban veya tavan olarak sınırlandırılabilir. Bu, özel hallerde kullanılabilecek geçici bir yetkidir.
-Şartları sağlayan herkesin yetki belgesi alabilmesine de gerektiğinde sınırlama getirilebilir. Bunu da özel hallerde geçici bir yetki olarak görmek gerekir.
- Uluslararası taşımalarda yabancı taşıtlardan geçiş ücreti alınabilmesi, bu ücretin belirlenmesi ve değiştirilebilmesi Bakanlığın yetkisindedir.
- Taşıma anlaşması bulunmayan ülkelerin taşıtlarına taşıma yapma izni verilmesi (Bakanlar Kurulu kararı gerekir) ve bu taşıtların kullanacakları sınır kapıları ile limanların belirlenmesi.
- Döner sermaye işletmesi kurulması ve gelirlerinin kullanımı.
- Yetkilerinin bir kısmının veya tamamının devredilebilmesi.
Bakanlığın görevleri
- İlk görev olarak Karayolu Taşıma Yönetmeliklerinin hazırlanması ve güncellenmesi görülebilir.
- İkinci olarak, bu kapsamda belirlenecek yetki belgelerinin ve eklerinin verilmesi ve takibi sayılabilir.
- Akla gelebilecek hususlardan biri de denetim ve ceza görevi veya yetkisidir.
Kanun, bu alanda görevli kurum veya kişileri belirlemiştir. Başka bakanlık personeli de denetimde görevli olmakla birlikte onların yetkisi ihlal tutanağı düzenlemesi ile sınırlı olup esas görev ve yetki Bakanlıktadır.
Kanun metninde, çevre ve sağlık ile ilgili ifadeler de yer almakla birlikte, ilgili bakanlıklara ilişkin denetim veya ceza görevi bulunmamaktadır. Bu hususları ilgili kanunlardaki görevli kuruluşlar zaten denetleyip cezalandıracaklarından böyle bir ihtiyaç da yoktur. Son olarak söylemek gerekir ki, Kanunda yürütme görevi veya yetkisi Bakanlar Kurulu’na verilmekle birlikte uygulamada sorumluluk Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndadır.
İliçi taşımaların belirsizliği
Karayolu Taşıma Kanunu’nda iliçi taşımalara ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle bunların Yönetmeliğin kapsamı dışında olduğu veya tümüyle Yönetmelik ile düzenleneceği akla gelebilir. Kanunun kapsam maddesinde iliçi taşımaların valiliklere veya belediyelere Yönetmelik ile bırakılması yetkisinden söz edilmektedir. Hâlbuki Yönetmeliklerde böyle bir yetkiyi neredeyse görmüyoruz. Bunun yanında, iliçi taşımalara ilişkin yeterli bir düzenleme de bulunmuyor. Bu husus Kanun ile düzenlenmelidir. Nitekim bu alanda belediyelerin ilgili kanunlardan gelen haklarının ne olduğu açıkça belirtilmese de bunlara ilişkin mevzuatın hükümlerinin saklı olduğu Yönetmelikde ifade edilmektedir. Yönetmelikte bunun ötesinde bir açıklık bulunmayıp sorun teşkil etmektedir. Ben bu konularda Bakanlığın getireceği esaslar ve sınırlamalar dahilinde yetki devrinin yapılması veya netleştirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Böylece, iliçi servis taşımaları, havalimanı taşımaları gibi konularda yaşanan sorunlar ve yetki belirsizlikleri de giderilmiş olacaktır. İliçi yük taşımalarının da belirlenecek esaslar dahilinde yerel yönetimlere bırakılmasının doğru olacağı kanaatimdeyim. Bunun en belirgin örneği hafriyat taşımalarında yaşanmaktadır.
Haksız rekabet talepleri
Özellikle yolcu taşımacıları, sıkça haksız rekabetten söz etmektedir. Bunun arkasında rekabetten kaçınma veya rekabeti azaltma istekleri saklı olmaktadır. Bu kapsamda hükümetin farklı modlara farklı destekler vermesi veya serbest rekabete dayalı düşük ücretlerin haksız rekabet olarak görülmesi gibi hususlar yer almaktadır.
Tüm ticari faaliyetlere yönelik olarak Türk Ticaret Kanunu’nda haksız rekabet düzenlenmiştir. Tüm taşımalar için ayrıca bir haksız rekabet düzenlemesinin mümkün olup olmayacağı tartışılmalıdır. Bu mümkün görülmediğinde tüm karayolu taşımaları için; bu da mümkün görülmediğinde karayolu yolcu taşımacıları için özel bir haksız rekabet düzenlemesinin yapılmasının mümkün olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bu da mümkün değilse bu talepler sonlandırılmalıdır.
Plaka tahdidi konusu
İlgili düzenlemelerde, bazı taşımacıların yetkili olduklarının kolayca belirlenebilmesi ve yetkili olmayanların ayırt edilebilmesi için yetkili taşımacılara özel harfli plaka verilmesi yer almaktadır. Bunun amacı plakaları sınırlama imkanı değil, denetim kolaylığıdır. Uygulamada ise bu husus yanlış kullanımla bir gelir kapısı haline getirilmiş ve bazı haklar çiğnenmiştir. Buna ilişkin esaslar bir kanun ile belirlenmelidir ki, bu Taşıma Kanunu olabilir. Belediye alanı dışındaki taşımalarda D4 belgeleri hariç hiçbir sınırlama yoktur. Kanaatimce doğrusu da budur. İl veya belediye alanları içinde ortalıkda serbesçe dolaşıp müşteri arayarak düzeni bozan iliçi taksiler dışında hiçbir taşıt türünde sınırlamanın gerekli olmadığını söylüyorum. Hatlı taşımalar zaten belediye denetiminde olup kimsenin izin almadan taşıma yapması düşünülemez. Şehiriçi servis ve grup taşıma hizmetlerinde sözleşme esas olduğundan, kimsenin şehiriçinde müşteri araması ve düzeni bozması düşünülemez. Bu konularda tartışma yapılarak belediyelerin keyfilikleri ve haksız kazanç uğruna diğer insanları mağduriyetleri önlenmelidir. Sınırlanması kabul edilen taksi taşımalarında ise rantı önleyici ve hizmet için yeterli sayıların belirlenmesi sağlanmalıdır. Ayrıca taksilerin müşteri arama amaçlı dolaşmalarına da bir çözüm getirilmelidir.
Ücretsiz ve tarife altı taşımalar
Karayolu Taşıma Kanunu, bu konuda Yönetmelik ile düzenleme yapmaya, Bakanlığı görevli ve yetkili kılmıştır. Ancak bunun gereği olarak yapılanların yetersiz olduğunu düşünüyorum. Engellilerin, öğrencilerin, emekli veya yaşlıların ve benzerlerinin taşımaya ilişkin olası haklarının hangi mevzuatta olacağı kararlaştırılmalıdır. Ben bunların adı geçen kişilere ilişkin mevzuat yerine, Taşıma Yönetmeliği ile düzenlenmesinin daha iyi bir düzen getireceğini düşünenlerdenim.
Tanımlar
Kanunun hazırlanması aşamalarında, eski yönetmeliklerde o gün bulunan tanımlar, o günkü şekliyle Kanun metnine alındı. Bugün için bunlar eksik veya yetersiz durumdadır. Düzeltilmeli ve çoğaltılmalıdır. Uluslararası taşıma yerine yurtdışı taşıma denmesi ve yurtiçi taşıma ile birlikte tanımlanması, yurtiçi taşımalarda şehirlerarası yerine illerarası denmesi, iliçi ve belediye alanı içi taşıma tanımı yapılması, ücretli ve ücretsiz taşıma tanımlarının getirilmesi, düzenli taşıma tanımının tarifeli taşıma olarak değiştirilmesi, sadece zaman yönünden düzenli taşıma tanımı da korunabilir. Bir de tarifeli olmayan taşımaların, tarifesiz taşıma olarak adlandırılıp tanımlanması; bunun kapsamında tur, transfer, kapalı kapı gibi tanımların ve sefer tanımının getirilmesi gibi ihtiyaçlar Kanun ve/veya Yönetmelikle giderilmelidir. Bilet tanımı gözden geçirilmelidir. ■
Takımlar | O | P |
---|---|---|
1. Galatasaray | 21 | 57 |
2. Fenerbahçe | 21 | 51 |
3. Samsunspor | 22 | 43 |
4. Eyüpspor | 21 | 39 |
5. Göztepe | 21 | 34 |
6. Başakşehir | 21 | 32 |
7. Beşiktaş | 20 | 32 |
8. Kasımpaşa | 21 | 28 |
9. Alanyaspor | 21 | 28 |
10. Rizespor | 21 | 27 |
11. Trabzonspor | 20 | 26 |
12. Gaziantep FK | 21 | 26 |
13. Antalyaspor | 21 | 25 |
14. Konyaspor | 22 | 24 |
15. Sivasspor | 21 | 23 |
16. Kayserispor | 21 | 20 |
17. Bodrum FK | 21 | 16 |
18. Hatayspor | 22 | 10 |
19. A.Demirspor | 21 | 5 |
Takımlar | O | P |
---|---|---|
1. Kocaelispor | 22 | 45 |
2. Erzurumspor | 23 | 40 |
3. Karagümrük | 22 | 39 |
4. Gençlerbirliği | 23 | 37 |
5. Ahlatçı Çorum FK | 23 | 35 |
6. Bandırmaspor | 22 | 34 |
7. İstanbulspor | 22 | 33 |
8. Keçiörengücü | 22 | 33 |
9. Pendikspor | 23 | 33 |
10. Boluspor | 22 | 32 |
11. Ümraniye | 22 | 32 |
12. Amed Sportif | 22 | 31 |
13. Esenler Erokspor | 23 | 31 |
14. Ankaragücü | 22 | 30 |
15. Manisa FK | 23 | 30 |
16. Sakaryaspor | 23 | 30 |
17. Igdir FK | 23 | 29 |
18. Şanlıurfaspor | 22 | 28 |
19. Adanaspor | 23 | 19 |
20. Yeni Malatyaspor | 23 | -21 |
Takımlar | O | P |
---|---|---|
1. Liverpool | 23 | 56 |
2. Arsenal | 24 | 50 |
3. Nottingham Forest | 24 | 47 |
4. Chelsea | 24 | 43 |
5. M.City | 24 | 41 |
6. Newcastle | 24 | 41 |
7. Bournemouth | 24 | 40 |
8. Aston Villa | 24 | 37 |
9. Fulham | 24 | 36 |
10. Brighton | 24 | 34 |
11. Brentford | 24 | 31 |
12. Crystal Palace | 24 | 30 |
13. M. United | 24 | 29 |
14. Tottenham | 24 | 27 |
15. West Ham United | 24 | 27 |
16. Everton | 23 | 26 |
17. Wolves | 24 | 19 |
18. Leicester City | 24 | 17 |
19. Ipswich Town | 24 | 16 |
20. Southampton | 24 | 9 |
Takımlar | O | P |
---|---|---|
1. Real Madrid | 22 | 49 |
2. Atletico Madrid | 22 | 48 |
3. Barcelona | 22 | 45 |
4. Athletic Bilbao | 23 | 42 |
5. Villarreal | 22 | 37 |
6. Rayo Vallecano | 23 | 35 |
7. Girona | 23 | 32 |
8. Osasuna | 22 | 30 |
9. Mallorca | 22 | 30 |
10. Real Betis | 23 | 29 |
11. Real Sociedad | 22 | 28 |
12. Celta Vigo | 23 | 28 |
13. Sevilla | 22 | 28 |
14. Getafe | 22 | 24 |
15. Las Palmas | 22 | 23 |
16. Leganes | 22 | 23 |
17. Espanyol | 22 | 23 |
18. Deportivo Alaves | 22 | 21 |
19. Valencia | 22 | 19 |
20. Real Valladolid | 23 | 15 |