İtalya seyahatimden taşımacılara notlar...

Emeklilik dönemimde, elimden geldiğince, imkanlarım el verdiğince, hoşuma gidecek, keyif alacağım faaliyetler içinde bulunmaya çaba harcıyorum. Önceden, ekonomik koşullar buna daha fazla imkan veriyordu. Şimdi eşimle birlikte evimize iki emekli maaşı girmesine rağmen şartlar zorlaştı. Buna rağmen geçtiğimiz günlerde bir yurtdışı seyahatimiz oldu. Bu seyahatimin ilginç bulduğum, taşımacıları da ilgilendirdiğini düşündüğüm yanlarını paylaşmak istiyorum. 

Seçimimiz İtalya oldu

Daha önce İtalya’ya bir kara turu yapmıştık, bu ikincisi oldu. Ayrıca Batı Akdeniz gemi seyahatlerimizde de İtalya’nın Napoli, Cenova, Katanya gibi liman şehirlerini gezmiştik. Ayrıca UATOD için çalışırken iki kez Roma’ya Türkiye-İtalya toplantısı için gitmiştim. Bunlara rağmen İtalya’ya olan sevgimiz ve Türkiye’ye benzerlikleri nedeniyle seçimimiz İtalya oldu. 

Eski bir seyahat anısı

Değişik ülkelerle yapılan taşıma toplantıları için Bakanlık’tan UATOD’a bildirim yapılır, varsa katılacak temsilcinin bildirilmesi istenirdi. Roma’da yapılacak Türkiye-İtalya toplantısı için de çağrı yapıldı. Ben önemli bir karayolu yolcu taşımacılık ilişkisi bulunmaması ve bir problem de yaşanmaması nedeniyle tasarruf amacıyla katılımın gerekli olmadığını yönetime bildirdim. O günlerde, yeni seçilmiş olan yönetim kurulu, bunun da heyecanıyla katılımı gerekli gördü ve benim katılmamı istedi, seve seve katıldım. Bakanlık ve özel sektör 3 gece aynı otelde kalırdı. Gittiğimde otel ücretinin 240 Euro olduğunu öğrendim. Günlük 80 Euro, yani bugünkü parayla 3000 TL civarı uygun göründü. Daha sonra 240 Euro’nun gecelik ücret olduğunu öğrenince biraz şaşırdım. Tabii, yönetim böyle konularda bana adeta açık çek verdiği için hiç de problem olmadı. 

Klasik İtalya turları 

İtalya kara turlarında Venedik, Milano, Floransa, Roma ve Napoli gibi şehirler gezilir. Bu, şehirlerarası seyahatlerde bazı önemli yerleşimlere de uğranılır. Floransa ve Roma gibi turistik önemi çok olan yerlerde iki gece kalınır, civar gezileri yapılır. Bizim turumuz da böyleydi. İki rotası var bu turların… İlkinde otobüs, uçakla gelen yolcuları Venedik’ten alıp Napoli’de yolcuları uçağa teslim ederek geziyi tamamlar. Tersi rota da, uçakla gelen yolcular Napoli’den alınıp Venedik’e doğru ters yönde tur tamamlanıp uğurlanır. Bu kez seyahatlerin başlangıç ve bitiş yeri olarak Venedik yerine Slovenya’nın başkenti Ljubljina seçilmişti. Bunun nedeninin Venedik civarındaki havalimanlarının yoğun ve yüksek ücretli olması diye düşünüyorum. Bu yüzden Slovenya ve başkentini görüp gezdikten sonra Venedik’e geçtik. Bana göre bu da bir şans oldu. 

Ayakbastı paraları 
Otobüs her şehre uğradığında, o şehrin yolculara kullandırılması anlamında bir ücret ödeniyor. Bunu yolcular değil tur düzenleyen operatör ödemekte. Bunun maliyetleri ve tur ücretlerini arttırdığı düşünülebilir ancak bu konu İtalyanların sorunu değil. Onlara istedikleri kadar turist zaten geliyor. Bilmem biz de, Türkiye’de, en azından yoğun talep olan yerlerde böyle bir ücret alıyor muyuz, alabilir miyiz? 

Otobüsle tur düzeni 
Bir şehre giren otobüs, uygun bir yerde bu parayı ödüyor. İzin verilen güzergahlarda yolcuları gezdiriyor. Otobüs, gezisinin sonunda belirli bir noktalarda yolcularını indirip kendi park yerine gidiyor. Yolcular yaya olarak önce rehberle sonra da serbest olarak gezip, zamanında önceden bildirilen yerde toplanıyor ve birlikte belirlenen noktaya otobüse geliyorlar. Otobüslerin buralarda beklemesi yasak. Otobüslerin sürücülerinin çalışma saatleri çok önemli. Şoförler, günlük ve haftalık dinlenme sürelerine, ceza almamak için mutlaka uymaya çalışıyor. Bu arada otobüsümüzün çok yeni olmayan ancak temiz ve bakımlı bir Setra olduğunu belirtmek isterim. Otobüste 1 Euro karşılığı su almak mümkün. Uzun süreli şehirlerarası seyahatlerde uygun yer ve zamanlarda ihtiyaç molaları zaten oluyor. Bu arada, park yeri sorunu nedeniyle olmalı ki, İtalyanların pek büyük bir çoğunluğu küçük otomobilleri tercih ediyor. Bu da araç fiyatlarını ve kullanım maliyetlerini düşürmüş olmalı. 

--------------------------------------

"Halkın gelir seviyesine ve alım gücüne göre bakıldığında İtalya’daki yüksek fiyatlar, insanları çok rahatsız etmese de bizdeki görece daha düşük fiyatlar, insanlara daha ağır gelebiliyor."

--------------------------------------

Akaryakıt fiyatları 
Türkiye’de olduğu gibi İtalya’da da farklı akaryakıt şirketleri var. Bunların sattıkları akaryakıtın fiyatı bizdeki gibi şehirlere göre değişiyor. Ancak bunlardan öte bazı hususlar dikkatimi çekti. Bunlardan birisi akaryakıt istasyonları arasında bizdekinden daha fazla fiyat farkı olması. Bizde 1-2 kuruşluk küçük farklar dışında büyük şirketler aynı fiyatları uyguluyor. Küçük şirketlere biraz daha fazla indirim yapma hakkı tanınsa da şirketler arası fiyat rekabeti pek görülmüyor. Bazı anlaşmalı kuruluş veya meslek örgütlerine epey indirim yapabildiklerine göre, bizdeki akaryakıt şirketlerinin de birbirleriyle rekabet edebilecek imkanları olmalı. Ama bu imkan herkesin faydalanacağı rekabete dönüşmüyor. Akaryakıt ve iletişim sektörlerinde az sayıdaki işletmecinin rekabet etmeden çalıştıklarını hep düşünmüşümdür.  

İki çeşit pompa
Gördüğüm en büyük farklılık, akaryakıt istasyonlarında iki çeşit satış pompası bulunması. Bunda yakıt farkını kast etmiyorum. Alıcıların kendi hizmetlerini kendilerinin gördüğü pompalar ve bir görevlinin hizmet verdiği pompalar şeklindeki ayrımdan söz ediyorum. Üstelik bunlar arasında önemli fiyat farkları da var. Benim fotoğrafladığım bir şehirlerarası akaryakıt istasyonunda hem dizelde hem de benzinde iki pompa arasında 0,37 Euro, yani yaklaşık 13 TL fiyat farkı vardı. Şehiriçi istasyonlarda daha çok herkesin kendi yakıtını kendisinin aldığı (self) türü pompalar hakimdi. Belki de devamlı yakıt alan insanlar servis ücreti ödemek istemiyorlar. 

Şehiriçi ve şehirdışı istasyon farkı
Yine benim sınırlı süredeki gözlemlerime göre şehir içindeki akaryakıt fiyatları şehir dışındakilere göre daha uygun, yani daha düşük; aslında şehiriçinde yer paralarının ve kiraların daha yüksek olacağı akla gelebilir. Belki de şehirdışında yüksek fiyatlı markaların istasyonları ile şehiriçindeki düşük fiyatlı markaların istasyonlarını karşılaştırıp yanlış bir sonuca varmış da olabilirim. 

Dizel ve benzin fiyat farkı
Benim fotoğrafladığım istasyonda gerek görevlinin hizmet ettiği gerekse araç sahiplerinin kendi yakıtlarını aldığı pompalarda dizel ve benzin arasında 0,08 Euro, yani 8 cent kadar dizel lehine fiyat farkı var. Bu 3 liralık fark bizdekine göre biraz fazla görülebilir. Yani dizel kullananlar İtalya’da bizden biraz daha fazla kollanıyorlar gibi…

Fiyatlara gelince 
Görevlinin hizmet verdiği pompalarda akaryakıt fiyatları hayli yüksek: dizel 2,15 Euro, benzin ise 2, 23 Euro. Bunları TL’ye çevirecek olursak bizdekinden hayli yüksek. Bunun yerine kişilerin daha ucuz olarak kendilerinin akaryakıt aldığı pompalarda dizel 1,78 Euro, benzin ise 1, 86 Euro. Daha düşük olan bu fiyatlar bile bizdeki akaryakıt fiyatlarına göre çok daha pahalı. Bunu nasıl değerlendirmek gerek? ‘Bizde akaryakıt ucuz, onlarda daha pahalı’ diyebiliriz. Ama... Bilindiği gibi, akaryakıt pompa fiyatları, ham petrol fiyatı, rafineri payı, akaryakıtın taşıma maliyeti, akaryakıt şirketinin ve istasyonunun kazançlarına bağlı. Ayrıca devletin aldığı KDV ve ÖTV belirleyici. Ham petrol fiyatlarının her ülke için aynı olduğunu düşünürsek acaba iki ülke arasındaki fark nereden kaynaklanıyor? Muhtemelen İtalyan hükümeti bizdekinden biraz fazla vergi alıyor olabilir. Bunun dışında İtalya’da yaşam standardı gereği rafineri, taşımacı ve satıcı payları da daha yüksek olabilir. Halkın gelir seviyesine ve alım gücüne göre bakıldığında, İtalya’daki yüksek fiyatlar, insanları çok rahatsız etmese de bizdeki görece daha düşük fiyatlar, insanlara daha ağır gelebilir. 

Konuyla ilgisi olmasa da bazı gözlemlerimi daha aktarmak istiyorum. İtalya’da giyim, ayakkabı gibi bazı ticari ürünleri Türkiye’dekinden daha uygun fiyatlarla almak mümkün; özellikle de indirim dönemlerinde. Yine benzer yiyecekleri zaman zaman Türkiye’dekinden çok daha ucuz fiyatlarla yiyebiliyorsunuz. Bunun en belirgin örneklerinden biri, kahve fiyatları. İnsanlar uygun fiyatla yeme-içme için boşuna Yunan adalarına gitmiyor. İnsanları, bu gidişleri nedeniyle suçlamak yerine bizdeki fiyatları yabancı ülkelere gitme arzusu yaratmayacak şekle getirmek gerekmez mi? Tabii yiyeceklerde miktarı ve her türlü alışverişte kaliteyi düşürmeden bu ucuzluğu sağlamak kaydıyla. 

Yeni yılın, daha iyi sağlık ve geçim koşulları ile güzellikler getirmesini dilerim. 2025, 2024’ü aratmasın. ■

NOTLAR... 

Emekli indirimi!
- Yönetmelikle getirilen emeklilere yüzde 20 ek indirim zorunluluğunun süresi yıl sonunda bitiyor. Umarım bir uzatma yapılmaz. Ayrıca bu ve benzeri haksız-hukuksuz başka bir düzenleme de hiç gündeme gelmez.

Kamera zorunluluğu!  
- Yönetmelikle otomobil hariç yolcu taşıtlarına getirilen dış ve iç kamera ile kayıt cihazı zorunluluğuna tanınan geçiş süresi yıl sonunda doluyor. Bunun ele alınması lazım. Zaten bununla ilgili düzenlemede Bakanlığın konuyla ilgili düzenleme yapabileceği belirtilmiş, adeta Yönetmelik ile bu düzenlemeyi getiren Bakanlık aynı Yönetmelik ile kendine yetki vermiş. Bunu anlayamadım. Yönetmelik ile getirilen düzenleme zaten ve sadece Yönetmelik ile değiştirilebilir.